Альберт Степанов «Пудыртымо» сборник

Мӱкш омартала лӱшкышӧ олам коден,
Мый тольым мӧҥгышкӧ, канаш ласканак.
Но мом канет, кунам авамже туныктен
Лияш шкеж гай ура чонанак.

Эре возем. Возем, ялемым моктынем.
Уэш-пачаш ик мутымак тӱем.
Но вот авам йӱк шоктыш воктенем:
«Кузе вара кая пашатше, эргым?»

Блокнотым налын, авамлан стихем лудам,
А тудо лач саҥгажым куптыртале:
«Удан лектеш вет, эргым, пеш удан,
Кунам пашам вич парнятла от пале».

Мый ыжым чыте – вашталтым кенета:
Ял калыкем дене пырля оптем каваным.
Тӱшка паша кумдаҥше олык вошт йорта,
Капеш кода пӱжвӱдым, шинчаланым.

Пашам пырля ышташ – могае чап!
Шке калыкем мокташ –
Тиддеч мо шерге!
Мый лийым таче илыш деке чак –
У стихым илыш гыч коштал налаш.

* * *
Мые кынергутыш
тольым институтыш,
Ялын поро сугыньжым оптен.
Шочмо ялемланже пуэнам гын мутым,
Тудым пӱйым пурын да шуктем.

Мый книга страницыш кажне кечын
Пурем шочмо суртыш толмыла.
Мом ик пырче пален омыл гын теҥгече,
Таче кидым шуялтем тудлан.

Тыште сылне рвезылыкын шӱлыш,
Тыште кажне тунемеш илаш.
Йолташем лиеш гын кеч ик жаплан шӱлык,
Тудын ойгыжым пижам пайлаш.

Тыште шинчымаш деке кугемше кумыл,
Савырна тышак айдемышке йоча.
Тольым институтыш
мые кынергутыш,
Важык кутышаным ял вуча.

* * *
Ужар тӱс шукертак шулен йомын.
Теве ынде лышташ лывыжга.
Кечыжат онча тӱлыжгын, йогын,
Сур кава коклан йӱрым пӱрга.

Кайык-влак, кеҥеж гоч мурал, ярнышт.
Ош куэ вожылал шогылтеш.
Чылт орадыла тудын пытартыш
Той вургемжым мардеж кудашеш.

Тек пӱрен пӱртӱслан тиде койыш,
Но эре весела илышна,
Огеш воч шӱлыкан шыже оҥыш –
Ойгылан таҥ ок лий иигунам!

Шӱдыр-влак мурат
(«Сур шинелян рвезылык» цикл гыч)

Отбой лиймек, устав почеш – кроватьыш.
Устав почеш – ош простыня йымак,
А мый, ораде, простынетым – вачыш.
Да кайыкла лышташ йымак йомам.

Казарме – шып.
Кудывече – шып.
Йыр – омо.
Кава ден коктын веле кодына.
Ончен-ончен,
садер гычшат мый йомым:
Той шӱдыр-влак дене улам уна.

Мыняре шӱдыр тыште, шӱдыр-ӱдыр!
Могай моторлык, келшымаш – ӧрат!
Ушналын хорышко кандалге йӱдым,
Сандалыклан эн ныжылгын мурат.

А йӱкышт – ох! –
яндар скрипка йӱк гае.
Марий кӱсле гае.
Кӱсле дечат шыма.
Эй, Мланде,
колышт шӱдыр мурым сайын.
Ший мурышто моткоч ушан шомак!

Шомак – йӱлаш тулшолла, кече семын.
Шомак – торашке шӱдырла йолгаш.
Шомак – шӱм-чон гыч луктын паша семым,
Шке илышнажым утыр тӱзаташ!

О, шӱдыр муро!
Устав почеш – кроватьыш.
А мый, ораде, –
ший кава йымак.
Лектам эрлат,
кеч вурсышг, кеч шудалышт.
Лектам да шӱдыр-влак коклаш йомам.

* * *
Шылте, ит шылте – мылам
Чӱчкыдын толын перна:
То писылык, волгенче йолан;
То воштылтыш, ош пӱян;
То шонымаш, кугезе шӱрган.

Таче мый весе улам:
Муро келшен чонемлан.
Кынельым эрдене – мурем.
Шогальым кечываллан – мурем.
Вашлийым касым – эше мурем.

Муро мо тиде? Уке.
Шӱм тыге мыйын лӱшкен.
Мурат привалыште, капым луш колтен.
Мурат асфальтыште, рошткен-рошткен.
Мурат леве йӱдым, лывыла лывырген.

Мурылан таҥ гын салтак,
Келгын малат йоча-влак.
Малат шепкаште, тӱрвым нулен.
Малат ава помышышто, шокшын шулен.
Малат кужу корнышто, тӱням монден.

Корно салтакын – пӱжвӱд чыпча.
Шӱмжӧ салтакын вурс печан.
– Налаш ий курыкым! –
кая да шукта.
– Сеҥаш ир толкыным! –
кая да шукта,
– Колаш Эл верчын! –
кая да шукта.

Элын онарже – салтак,
Элын пеледышыже – икшыве-влак.
Пеледыш – шольым, арава шӱрган.
Пеледыш – эргыч, канде шинчан.
Пеледыш – ӱдыр-влак, ӱжара тӱсан.

Таче мый весе улам:
Муро келшен чонемлан!
Муро – писылык, чарайолан.
Муро – воштылтыш, шыри пӱян.
Муро – шонымаш, кугезе шӱрган.

Латкандаш ий

Латкандаш ий мылам.
Латкандаше.
Латкандаш ияш годым малаш?!
Ой, тыгай пиал деч юмо ашне:
Йӱдшӧ йӱд мо – орен куштымаш!

Гармонист,
ну-ка тыгыде семым!
Ӱдыр-влак,
мылам – верым!
Шагал!!!
И-и-эх! – шаралтем шулдыремым,
Оптр-р-оп! – кем таган ок логал.

Каче-влак кырат пеҥгыде совым,
Ӱдыр-влак лыжга мурым мурат.
Манат, кӱчык улам?
Могай тыйын сомыл!
Ончо, вийже мыняре –
нӧлталтын пурак.

Латкандаш ий мылам,
латкандаше.
Йӱдшӧ йӱд мо – йӧратыме сем.
Колыштам ӱдыр шӱмын кантатым,
Шем шинчаште тул чинчым кӱтем.

Чыли-чул волгалтеш куан ойып,
Тук-тук-тук кыра шӱмжӧ ласкан.
«Шӧртньӧ дене кугунжо ом пойо,
Тый денет курымешлан улам поян!»

Йога вӱд.
Йоҥга сем.
Кӱшнӧ – шӱдыр.
Коклаштышт – тылзе, шӱдыр орол.
Рвезе пагыт малаш огеш шӱдӧ:
Леве йӱд семын пӧртыл ок тол.

Латкандаш ий мылам.
Латкандаше.
Омым шӱшпык нумалын каен.
Шокшо рвезылык,
шошыла ташле,
Мландым леве йӱд дене темен!

* * *

Кажне поэтын лийман дыр
шке апшаткудыжо.
Кажне поэтын
тептержылан ситыше чӧгытшӧ лийман.
Тап тапталтет –
тул йылме кок век сылнын куржшо,
чӧгыт йымач ынже лек
локтылалтше тарман.

Пӱйым пурын чоҥем
тыгай апшаткудым мыят.
Перыже, перыже, шонем,
чӧгытем мастарын.
Ом келыштаре гын пешыже,
пешыже ом кунештаре гын,
шупшын налза чӧгытем,
лукса поктен апшаткудыж гычат.

Альберт Степановын почеламутшо-влакым Лайд Шемйэр пуэн
Эчик Барцевын сӱретше-влак