εξώφυλλο: Αίας ο Λοκρός, 1820 πίνακας του Henri Serrur. Henri Auguste César Serrur, Public domain, via Wikimedia Commons

copyright © μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

Ο Αίας ο Λοκρός (Αἴας < αἰάζω=αναστενάζω, θρηνώ, αυτός που θρηνεί) υπήρξε εθνικός ήρωας των Λοκρών, γιος του Οϊλέα και της Εριώπης και ένας από τους δύο γνωστούς ήρωες με αυτό το όνομα (ο άλλος ήταν ο Αίας ο Τελαμώνιος από τη Σαλαμίνα) που έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Στην Ομηρική Οδύσσεια ο Αίας είχε χλευάσει τους θεούς οι οποίοι τον τιμώρησαν με θάνατο. Αναφέρεται επίσης και ως Αίας ο Μικρός, για να τον ξεχωρίζει από τον Αίαντα τον Μεγάλο γιο του Τελαμώνα.

Βίος

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, γεννήθηκε στη Νάρυκα της Λοκρίδας, όπου ο Οβίδιος τον αποκαλεί Ναρύκιο ήρωα. Σύμφωνα με την Ιλιάδα, οδήγησε τους Λοκρούς κατά της Τροίας. Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους μεγάλους ήρωες των Ελλήνων. Στη μάχη φορούσε λινοθώρακα ήταν γενναίος, ατρόμητος, ιδιαίτερα επιδέξιος στη ρίψη δόρατος και μαζί με τον Αχιλλέα, ο πιο γρήγορος από όλους τους Έλληνες. Ο Βυζαντινός χρονικογράφος Ιωάννης Μαλάλας τον περιγράφει ως

«ψηλό, δυνατό, καστανόξανθο, με ωραία μύτη, σγουρά μαύρα μαλλιά, πυκνή γενειάδα, μακρύ πρόσωπο, τολμηρό πολεμιστή, μεγαλόψυχο, γυναικοθήρα (μουρντάρη)».

Ο μύθος

Κατά τη μυθολογία ο Αίας περιγράφεται ως τρομερός μαχητής, άψογος ακοντιστής και τοξότης και απίστευτα ταχύς αν και μικρόσωμος. Τα φυσικά του αυτά γνωρίσματα οδήγησαν σε πράξεις ξακουστές και έγραψαν τελικά το όνομα του στην ιστορία. Οι Λοκροί, συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο υπέρ των Αχαιών με 40 ολόμαυρα πλοία και με 4.800 άνδρες αφού η χωρητικότητα του κάθε πλοίου ήταν 120 άτομα.

Ο αρχηγός τους Αίας πάντα με ελαφριά πανοπλία και οπλισμό αναδείχθηκε σε έναν από τους σπουδαιότερους ήρωες στις μάχες σώμα με σώμα. Η ιστορία θέλει και το στρατό των Λοκρών να είναι ελαφρά οπλισμένος με τόξα και σφεντόνες που όμως δεν τον ακολουθούσε όταν πολεμούσε ως πρόμαχος, αφού τα όπλα τους προορίζονταν για μάχη από απόσταση.

Αν και πολύ διαφορετικός έως αντίθετος από τον συνώνυμο του, Αίαντα τον Τελαμώνιο από τη Σαλαμίνα, συνενώνει το στράτευμα του μαζί του και κατατροπώνει τους Τρώες οι οποίοι οπισθοχωρούν τρομαγμένοι αλλά εκείνος τους προφταίνει και τους σκοτώνει.

Ο Αίας ξεχώρισε επίσης και στους επιτάφιους αγώνες του Πάτροκλου όπου κατατάσσεται δεύτερος μετά τον Οδυσσέα ύστερα από παρέμβαση της θεάς Αθηνάς που του στερεί τη νίκη.

Εκτός όμως από τα θετικά χαρακτηριστικά του, ο Αίας διακρίνεται για την αλαζονεία και υπεροψία του.

Μετά την άλωση της Τροίας και καθώς οι Αχαιοί ορμούν στο εσωτερικό της πόλης, ο Αίας μπαίνει στο ναό της Αθηνάς. Εκεί η Κασσάνδρα η κόρη του Πριάμου και της Εκάβης που περιγράφεται από τον Όμηρο ως η «καλλίστη πασών» ζητά προστασία από τη θεά, όμως παρόλα αυτά ο Αίας ατίμασε την ιέρεια μέσα στον ναό της θεάς Αθηνάς.

Η ατίμωση της μάντισσας Κασσάνδρας κάνει το ξόανο της θεάς Αθηνάς να ζωντανέψει και να στρέψει τα μάτια της στον ουρανό. Οι Αχαιοί για να την εξευμενίσουν αποφασίζουν να προχωρήσουν στον λιθοβολισμό και τον θάνατο του Αίαντα αφού δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χάσουν την προστασία της θεάς. Εκείνος όμως καταφέρνει προσωρινά να γλυτώσει με ικεσίες στον βωμό της Αθηνάς.

Μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου οι Λοκροί ξεκινούν το ταξίδι της επιστροφής στην πατρίδα. Η ακόλαστη όμως πράξη του Αίαντα δεν έχει ξεχαστεί από τη θεά Αθηνά, η οποία με κεραυνούς καταστρέφει το πλοίο προκαλώντας καταιγίδα κοντά στην Εύβοια. Ωστόσο, ο Αίας σώζεται πάνω σε έναν βράχο, λέγοντας προς τους θεούς ότι θα επιβιώσει παρά τη θέλησή τους. Τότε ο Ποσειδώνας προσβεβλημένος από την αλαζονεία του, διέλυσε τον βράχο με την τρίαινα του και ο Αίας χάθηκε.

Πιστεύεται ότι το σώμα του έχει θαφτεί στη Μύκονο ή στη Δήλο σύμφωνα με ταφική επιγραφή που αναφέρει: «Αἴαντος τοῦ Οϊλέως κειμένου ἐν Μυκόνῳ τῇ νήσῳ».

Η θεά Αθηνά, εξαιτίας της ασέβειας του Αίαντα, προκάλεσε δεινά στη φυλή των Λοκρών για χίλια χρόνια και τους υποχρέωσε να στέλνουν κάθε χρόνο παρθένες καλών οικογενειών στον ναό της Αθηνάς στο Ίλιον, για να υπηρετούν ως δούλες στον ναό της.

Οι Λοκροί πολεμώντας με τη φάλαγγά τους, άφηναν πάντα μια θέση κενή γιατί πίστευαν ότι ο Αίας πολεμούσε πάντα μαζί τους και μετά τον θάνατό του. Η γιορτή των Λοκρών προς τιμήν του ήρωά τους ήταν τα «Αιάντεια» και κάθε χρόνο φόρτωναν ένα ολόκληρο καράβι με προσφορές και αφού του έβαζαν φωτιά το άφηναν να πλέει ακυβέρνητο μέχρι να καταστραφεί ολοσχερώς τιμώντας τον ήρωά τους.

Πολλά νομίσματά τους τον απεικόνιζαν ως αγέρωχο και περήφανο πολεμιστή. Στην πρόσθια όψη αναγνωρίζεται η μορφή της Περσεφόνης και στην οπίσθια αναπαρίσταται ο μαχητής Αίας, γυμνός και σε επιθετική στάση μόνο με μια περικεφαλαία. Στο δεξί χέρι κρατά ξίφος, ενώ στο αριστερό ασπίδα την οποία κοσμεί ένας δράκος. Το σώμα του, αποδίδεται ως γυμνασμένο και στιβαρό όπως αρμόζει σε κάθε γενναίο πολεμιστή έτοιμο για μάχη.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής έγραψε την τραγωδία, «Αίας ο Λοκρός» η οποία δυστυχώς δεν διασώθηκε.

Στη Λοκρίδα τιμάται ακόμα και σήμερα. Η αγέρωχη μορφή του, αναδεικνύεται στο επίσημο έμβλημα του δήμου Λοκρών.

Πηγές – βιβλιογραφία

https://en.wikipedia.org/wiki/Ajax_the_Lesser

Ομήρου Οδύσεια
Ομήρου Ιλιάδα
Παυσανία «Ελλάδος περιήγησις».
Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη.
Πρωτόπαπας Ζήσης. 1952. «Λοκρίδα». Αθήνα 1952.
Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1991. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 1ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
Lorenzo Rocci (1956). Vocabolario Greco-Italiano. Società Ed. Dante Alighieri srl. σελ. 34. (Ιταλικά)

 

Το έργο με τίτλο Αίας ο Λοκρός από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές