Muḥammad ibn Dāwūd al-Iṣbahānī is een niet erg bekende intellectueel uit Baghdad, die leefde van 868–910. Over hem heb ik ooit een proefschrift geschreven;¹ dat was niet erg briljant, maar de stof was en is nog steeds interessant.

Als vele intellectuelen in die tijd was Ibn Dawud algemeen ontwikkeld in de, zeg maar ‘alfa-vakken’. Hij was rechtsgeleerde, overleverde hadithen en had meningen over theologie. Maar interessanter was hij als literair criticus. Hij heeft een bloemlezing in honderd hoofdstukken uit de Arabische poëzie gemaakt, het Kitāb al-Zahra,² op zich al een kritische bezigheid. Daarenboven gaf hij beknopte commentaren bij veel gedichtfragmenten. Een beetje naïef vaak, maar wel op een manier die toen nog nieuw was. Dichter was hij ook. Geen groot dichter, maar wel eigenaardig. Het bewijs is nog niet helemaal rond, maar het is waarschijnlijk dat hij zijn eigen gedichten in zijn boek heeft verstopt, toegeschreven aan ‘een tijdgenoot’.
In het Kitāb al-Zahra heeft hij ook zog. Graeco-Arabica opgenomen: teksten met een Griekse wetenschappelijke en filosofische achtergrond, vertaald uit het Grieks of Syrisch, bewerkt, nog eens herschreven; in dit geval vooral populair-wetenschappelijke medische literatuur. Ik heb de sterke indruk dat Ibn Dawud zelf niet altijd begreep wat hij afschreef, maar hij vond het blijkbaar nodig om zijn boek een wetenschappelijk cachet te geven.
Zeer interessant is Ibn Dawuds theorie over de liefde, die hij ontvouwt aan de hand van de gekozen liefdespoëzie in de eerst vijftig hoofdstukken. Mogelijkerwijs is zijn theorie nog van invloed geweest op West-Europa.
Interessant is ook zijn reactie op de in zijn tijd sterk opkomende islamitische mystiek (sufisme).
Verder zijn er wat anecdotes over zijn leven, half over juridische onderwerpen, half over zijn liefdesdood. Tja, hij zou aan liefde gestorven zijn; dat kwam wel vaker voor in de toenmalige literatuur. Ook een aardig onderwerp.

NOTEN
1. W. Raven, Ibn Dâwûd al–Isbahânî and his Kitâb al–Zahra, (Diss. Leiden), Amsterdam 1989. Wie wil kan voor een tientje een exemplaar van me krijgen; gewoon even contact opnemen.
2. – Ibn Dāwūd al-Iṣbahāni, Kitāb al-Zahra (The Book of the Flower), The first half, uitg. A.R. Nykl en Ibrāhīm Ṭūqān, Chicago 1933.
– Abū Bakr Muḥammad ibn Dāwūd al-Iṣfahānī, Al-niṣf al-thānī min Kitāb al-Zahra, uitg. Ibrāhīm al-Sāmarrāʾī en Nūrī al-Qaysī, Baghdād 1975.
– Abū Bakr Muḥammad ibn Dāwūd al-Iṣfahānī, Al-Zahra, uitg. en commt. Ibrāhīm al-Sāmarrāʾī, al-Zarqāʾ 1406/1985.
– Abū Bakr Muḥammad ibn Dāwūd al-Iṣfahānī aẓ-Ẓahirī, Kitāb az-Zahra. Parte seconda, uitg. Michele Vallaro, Napoli 1985.

‘Alles’ over de handschriften en uitgaven hier:
W. Raven, ‘The manuscripts and editions of Muḥammad ibn Dāwūd’s Kitāb al-Zahra,’ in Manucripts of the Middle East 4 (1989), 133–37.

Aan de Wikipedia is Ibn Dawud nog ontsnapt. In de Encyclopaedia of Islam, New Edition hoeft u hem niet na te slaan; er staat wel een artikel over hem in, maar dat is nogal slecht. Voor de Encyclopaedia of Islam THREE daarentegen heb ik zelf het artikel geschreven; dat kan ik dus alleen maar aanbevelen. Hieronder volgt de tekst zoals ik die aan de uitgever had ingestuurd. Deze is veel nieuwer dan het korte artikeltje hierboven; ik geloof van 2017. Zelf heb ik geen toegang tot de EI3; zo gaat dat tegenwoordig.

Abū Bakr Muḥammad b. Dāwūd al-Iṣbahānī (Baghdad 255/868 – Baghdad 297/909) was a legal scholar, the son and successor of Dāwūd b. ʿAlī (Kūfa 202/818 – Baghdad 270/884), who founded the Ẓāhirī school of law in Baghdād. After his father’s death, Ibn Dāwūd succeeded him as the leader of that school. However, his fame is not based on his activities as a jurist, but on Kitāb al-Zahra, an anthology of poetry.

About Ibn Dāwūd’s life little is known. Half of the twenty-two anecdotes about him (Raven, Ibn Dâwûd, 36–57) deal with his contacts with legal scholars and mystics; the other half are about his obsession with love and his alleged death of unfulfilled love for a certain Ibn Jāmiʿ. These latter ones were created on the basis of fragments in his only extant work, the Kitāb al-Zahra, and have no value for historiography. One of the anecdotes quotes the ḥadīth, for the transmission of which Ibn Dāwūd became famous:‚‘He who loves passionately, remains chaste and conceals [his love] and then dies [of it], dies as a martyr.’ It also occurs in Zahra (1932), 66; but Abū Nuwās had already launched this motif in a jocular vein (Raven, Ibn Dâwûd, 14). Furthermore, the anecdotes point to Ibn Dāwūd’s belonging to the social group of the ‘refined’ (ẓarīf, pl. ẓurafāʾ), to which also his friend Nifṭawayh (244/858–323/935) belonged. His Zahra not only exudes the same spirit as Kitāb al-Muwashshā, the handbook of ẓarf written by al-Washshāʾ (ca. 255/869–325/937), but also has a cluster of texts in common with it. In the introduction to the Zahra (1932), 1–4, the author expresses in the manner of the ‘refined’ his disappointment with the friend to whom he dedicates his book.

Ibn Dāwūd was primarily a legal scholar (see Ḥālūb on his opinions) and wrote several books on jurisprudence (listed Ḥālūb, 4-5; Raven, Ibn Dâwûd, 7–9), some of which were polemical. These works are now lost. Devin Stewart found in the polemical work Ikhtilāf al-madhāhib by the Ismāʿīlī jurist al-Qāḍī l-Nuʿmān (d. 363/974) a number of quotations from Ibn Dāwūd and various other texts that in his view originate from the latter’s manual of jurisprudence Al-Wuṣūl ilā maʿrifat al-uṣūl. However, Osman, 37, contests his findings.

The Kitāb al-Zahra is an anthology of Arabic poetry, in which the author showed himself a literary theoretician and critic as well. In chapter clusters he classified the verses into genres (funūn). The chapters are often arranged by opposites (aḍdād), e.g. ch. 4, in which lovers are encouraged to utter their feelings and ch. 5, in which they are discouraged to do so; see further Raven, Ibn Dâwûd, 187–8. The chapters present one or more motifs (maʿānī). Moreover the author comments many fragments of poetry, often by just praising or rejecting them, sometimes by checking how true to life or how islamic they are.

Before 1975 only the first half of the Zahra was known, which deals with love poetry and love theory. Researchers therefore considered it a book on love alone and often discussed it in a context of other such works (Giffen, Bell). Since the second half is available as well, albeit in an abridged version, it is obvious that Ibn Dāwūd primarily dealt with poetry. He discussed all genres and even tried to propagate an ‘islamic’ poetry, e.g panegyrics in honour of members of the House of the Prophet and his companions (ch. 51–52).

The author may well have hidden verses of his own in the Zahra, ascribing them to ‘a contemporary’, although the proof is still pending. Some of them may bear relation to his biography (e.g. Zahra (1985), 752; rhyme mithlī), others are obviously meant as illustrations to a topic discussed.

Kitāb al-Zahra also contains a number of astrological and popularised medical texts with a Greek background (Zahra (1932), 15–19, 320–321 and 343–346). Ibn Dāwūd used these texts to prove ‘scientifically’ what love poetry reveals as well: that a man cannot be blamed for falling in love. A person’s nativity, but also his physical reactions, like blushing, melancholy, fever, emaciation and even dying, all prove that love is befalling him involuntary. Therefore, falling in love is not unislamic. Another connection to Graeco-Arabica are a number of chapter headings in rhymed prose (Raven, Ibn Dâwûd, 89–91) that are borrowed from or inspired by the ‘ring inscriptions’ that in gnomological works (e.g. Ḥunayn b. Ishāq’s Ādāb al-falāsifa) are ascribed to ancient philosophers.

BIBLIOGRAPHY

Primary:
Abū Bakr Muḥammad ibn Dāwūd al-Iṣbahāni, Kitāb al-Zahra (The Book of the Flower), The first half, ed. A.R. Nykl and Ibrāhīm Ṭūqān, Chicago 1932. (The Oriental Institute of the University of Chicago. Studies in Ancient Oriental Civilisations no. 6) [critical edition of ch. 1–50]; Idem, Al-niṣf al-thānī min Kitāb al-Zahra, ed. Ibrāhīm al-Sāmarrāʾī and Nūrī al-Qaysī, Baghdād 1975 (Wizārat al-Iʿlām fī al-Jumhūrīya al-ʿIrāqīya. Silsilat Kutub al-Turāth, 37) [ch. 50–100]; Idem, Al-Zahra, ed. and commt. Ibrāhīm al-Sāmarrāʾī, al-Zarqāʾ 1406/1985. [ch. 1–100]; Idem, Kitāb az-Zahra. Parte seconda (Capitoli LI–LV), ed. Michele Vallaro, Napoli 1985. (Suppl. n. 45 agli Annali dell’Istituto Universitario Orientale [critical edition of ch. 51–55].

Secondary:
Joseph Norment Bell, Love theory in later Ḥanbalite Islam, Albany 1979; Emilio García Gómez, ‘Un precedente y una consecuencia del <Collar de la Paloma>,’ al-Andalus 16 (1951), 309–30; Lois Anita Giffen, Theory of profane love among the Arabs. The development of the genre, New York 1971; Arkān Yūsuf Ḥālūb, ‘Al-Arāʾ al-fiqhīya li-Abī Bakr Muḥammad ibn Dāwūd al-Ẓāhirī (t. 297 H),’ Majallat Diyālā lil-buḥūth al-insānīya 30 (2008), 317–54 (http://www.humanmag.uodiyala.edu.iq/uploads/pdf/aadad/2008/a30/9.pdf); Amr Osman, The Ẓāhirī Madhhab (3^rd/9^th–10^th/16^th Century). A Textualist Theory of Islamic Law, Leiden/Boston/Köln 2014 (Studies in Islamic Law and Society vol. 38), 35–44; Jorge Pascual Asensi, ‘Quien persiste en sus miradas hace perdurar su aflicción. Ontología de Amor en el Islam a través del Kitâb al-Zahra de Ibn Dâwűd de Ispahán,’ Anales del Seminario de Historia de la Filosofía 26 (2009), 63–80; Willem [Wim] Raven, Ibn Dâwûd al-Isbahânî and his Kitâb al-Zahra, (Ph. D. Leiden), Amsterdam 1989; Idem, ‘The manuscripts and editions of Muḥammad ibn Dāwūd’s Kitāb al-Zahra,’ in Manucripts of the Middle East 4 (1989), 133–7; Devin Stewart, ‘Muḥammad b. Daʾūd al-Ẓāhirī’s manual of jurisprudence, Al-Wuṣūl ilā maʿrifat al-uṣūl,’ in: Bernard G. Weiss (ed.), Studies in Islamic Legal Theory, Leiden/Boston/Köln 2002 (Studies in Islamic Law and Society, vol. 15), 99–158; Jean-Claude Vadet, L’esprit courtois en Orient dans les cinq premiers siècles de l’Hégire (Paris 1968), 267–316; Michele Vallaro, ‘Le consolazioni apparenti del Kitāb az-zahrah, o del parlare coi morti,’ in: Studi arabo-islamici in memoria di Umberto Rizzitano, ed. Gianni di Stefano, Istituto di Studi Arabo-Islamici ‘Michele Amari’ (Mazara del Vallo) 1991, 265–78; Idem, ‘Temerarie congetture circa un “gold-bug” àrabo,’ Quaderni di Studi Arabi 8 (1990), 143–54; Idem, ‘Umayyah ibn abī ṣ-Ṣalt nella seconda parte del Kitāb az-Zahra di Ibn Dāwūd al-Iṣfahānī (Manoscritto di Torino),’ in: Atti della Accademia Nazionale dei Lincei. Memorie. (Classe di Scienze morali, storiche e filologiche, serie viii, volume xxii, fasc. 4), 423–80.

—————
Leestraject IBN DAWUD AL-ISBAHANI: Ibn Dawud al-Isbahani. Zijn liefdesdood. Hadith. De wijn in het paradijs.  Nep-fatwa.
Liefdestheorie/Graeco-Arabica: Verliefdheid als ziekte. Liefde als doodsoorzaak. Platonische liefde.

Terug naar Inhoud       Terug naar Inhoud (oud)