დროა დავასრულოთ საგამოცდო-საქარხნო ტიპის განათლება.
ჩრდილოვანი კაბინეტის განათლების ყოფილი მდივანი მიესალმება სერ კენ რობინსონისა და ლუ არონიკას განცხადება-მანიფესტს, რომელიც უპირისპირდება ტესტების სტანდარტიზებულ სისტემას და მოუწოდებს ბრიტანეთის მინისტრთა კაბინეტს, სასკოლო სწავლებაში უფრო შემოქმედებით და შთამაგონებელ მიდგომებს დაუჭირონ მხარი.
„ჩვენი სასკოლო სიტემა დღეს გახლავთ ორგანიზაციული რიტუალებისა და ინტელექტუალური ჩვევების ისეთი მატრიცა, რომელიც არაადეკვატურად აღიქვამს დღევანდელი სკოლის მოსწავლეების ტალანტების მრავალფეროვნებას. ეს იმიტომ ხდება, რომ სისტემა ბავშვების ნიჭისა და მონაცემების განვითარების საპირისპიროდ მოქმედებს: უამრავ სტუდენტს ჰგონია, რომ მათ სწავლის პრობლემები აქვთ; რომ არასაკარისად გონიერნი არიან, ან უჭირთ საგნების ათვისება“ (სერ კენ რობინსონი, ბრიტანელი ავტორი, განათლების ექსპერტი, ბრიტანეთის ხელოვნების სამეფო აკადემიის წევრი).
კენ რობინსონის თეზისი დამაჯერებლად ჟღერს: ჩვენ დღემდე ვიყენებთ მასობრივი განათლების ფორდისტულ მოდელს[1], რომელიც დღეს აღარ შეესაბამება ახალგაზრდებისთვის საჭირო მზარდ სოციალურ-ეკონომიკურ მოთხოვნებს, რომლებსაც მათ ციფრული ხანა უყენებს. კიდევ უფრო სავარაუდოა, რომ პოლიტიკოსები, რომლებიც სკოლებში სწავლების მოქნილობასა და ინოვაციურობას უნდა უჭერდნენ მხარს, დღეს სტანდარტიზებული ტესტებისა და შეფასებების მკაცრ დამცველებად გვევლინებიან და ეს კიდევ უფრო ამძიმებს არსებულ კრიზისს.
რობინსონს რევოლუცია სურს განათლების სფეროში, რომელიც „სტადარტების მოძრაობის სხვადასხვა პრინციპზეა დაფუძნებული“. მას სურს რომ ჩვენ/თქვენ – გავხდეთ ცვლილების საფუძველი. „ყველაზე სწორი ადგილი, საიდანაც განათლების სისტემაზე ფიქრი უნდა დავიწყოთ, სწორედ სკოლაა და ის გარემო, სადაც თქვენ ამჟამად ხართ. თუ შეძლებთ შეცვალოთ საკოლო გამოცდილება იმათთვის, ვისთან ერთადაც მუშაობთ, თქვენ გახდებით განათლების, როგორც ერთიანი სისტემის ცვლილების ფართო და რთული პროცესის ნაწილი“.
რობინსონი, რასაკვირველია, თვითონ არის ცვლილების ინიციატორი, ე.წ „change-maker“. მან საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა მისი ცნობილი გამოსვლით, „სკოლები კლავენ შემოქმედებას?“, 2006 წლის TED talk-ზე[2] (დღეს ეს გამოსვლა მსოფლიოში 300 მილიონზე მეტ ადამიანს აქვს ნანახი), თუმცა კენეტ რობინსონი, როგორც მასწავლებელი, მთავრობის მრჩეველი, ექსპერტი და მეცნიერი უკვე 40 წელზე მეტია საუბრობს მეტ კრეატიულობაზე სწავლებაში და სასკოლო სასწავლო პროგრამებში.
სერ კენ რობინსონისა და ლუ არონიკას 2016 წელს გამოცემული წიგნი „შემოქმედებითი სკოლები“ (Creative Schools: The Grassroots Revolution That’s Transforming Education), „ნიუ იორკ-თაიმსის“ ბესტსელერი, ძლიერი, ელეგანტური და მიმზიდველი მანიფესტი, აერთიანებს სასკოლო გამოცდილებასა და პოლიტიკას (საგანმანათლებლო პოლიტიკებს), რომელიც ცვლილებისკენ მოუწოდებს მკითხველს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგს შეიძლება მოეჩვენოს, რომ წიგნში ოდნავ მძაფრია „განათლების კონფერენციების ტონალობა“ – მასში ხაზგასმულია „ცნობისმოყვარეობის, კრიტიკის, კომუნიკაციისა და თანამშრომლობის“ საჭიროება, „მრავალფეროვნების, სიღრმისა და დინამიზმის“ მნიშვნელობა და, რაც მთავარია, წიგნი მკითხველს სთავაზობს საქმეში ღრმად ჩახედული ავტორების, კეთილგანწყობილი სტილით დაწერილ მოულოდნელ ამბებს შთაგონებით აღსავსე მასწავლებლებზე.
რობინსონისა და არონიკას წიგნი წარმოადგენს განათლების პოლიტიკაზე არსებულ იმ მზარდ საჯარო დისკურსს, რომელშიც გადმოცემულია ახალი იდეები და ინფორმაცია, ის არის შთაგონებული პრაქტიკოსებისა და სასკოლო ინოვატორების შესახებ. აქ არის დაგ ლემოვი (Doug Lemov) და პასი სალბერგი (and Pasi Sahlberg) – სწავლების საკითხებით, პოლ ტაფი (Paul Tough ) – ხასიათის საკითხებით, ანდრიუ ადონისი (Andrew Adonis) – სასკოლო რეფორმის შესახებ, ანასტასია დე ვაალი (Anastasia de Waal) – შერჩევა-სელექციის თემით, პოლ მარშალი (Paul Marshall) – მოსწრებისა და ცოდნის ათვისების საკითხებით. ამის გარდა, წიგნი მოიცავს ბლოგებს, Twitter-ის ჩანაწერებს, Teach-Meets[3] და EdTech[4]-ის სტატიებსა და გამოსვლებს, მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნის მასწავლებლებისა და განათლების სპეციალისტებისგან. ამას დაუმატეთ მსოფლიოს განათლების თავისებურებები, შედარებები და წინააღმდეგობები: შვედეთის თავისუფალი სკოლები, ფინური განათლების სისტემა; ახალი ორლეანის ჩარტერული სკოლები, სინგაპურის კურიკულუმის რეფორმები და სხვა.
რაც მთავარია, სისტემების ამ მრავალფეროვნებას წიგნი მიესალმება. რაც მეტ დისკუსიას გავმართავთ განათლებაზე, მით უკეთესი. ეს აუცილებელია იმ 40-წლიანი სიცარიელის ამოსავსებად, რომელიც განათლების პოლიტიკის „შემოქმედთა“ მეცადინეობით დღევანდელ სისტემაში მათ მიერ დასახულ მიზნებსა და მოსახლეობის მიერ წარმოდგენილ სასკოლო სისტემას შორის გაჩნდა. პოლიტიკოსების საქმე კი ის უნდა იყოს, რომ ეცადონ ამ სიცარიელის ამოვსებასა და სხვადასხვა ნაპირზე მდგომთა ხიდით დაკავშირებას.
რობინსონის აზრით, ზემოთ ხსენებული პოლიტიკოსები, სამწუხაროდ, საწინააღმდეგოს აკეთებენ: სკოლების საქმიანობის „პიზის“ საერთაშორისო შეფასებებით შეშინებულებს, სხვა არაფერი დარჩენიათ, რომ ჩაიკეტონ ტესტებისა და შეფასებების უკვე არსებულ ჩიხურ.
შედეგად, ჩვენ ვრისკავთ, „დავფიქსირდეთ“ ინდუსტრიული (საწარმოო) ტიპის განათლების სისტემაში, რომელიც „აწარმოებს“ მორჩილ, სწორხაზოვან მოსწავლეებს. „ტესტირებზე აქცენტის გაკეთებით, ჩვენ უარს ვამბობთ იმ ტიპის სწავლებაზე, რომელიც ბავშვის ბუნებრივ კრეატიულობასა და სტრატეგიული ტალანტების განვითარებას შეუწყობს ხელს; იმ ნიჭისა და უნარების განვითარებას, რომლებიც მათ დაეხმარება მომავლის იმ არაპროგნოზირებადი მოულოდნელობების გადალახვისას, რომლებიც მათ მსოფლიოს ნებისმიერ კუთხეში ელოდებათ“.
ამ სიტუაციის წამალია სწავლების უფრო მდიდარი პერსონალიზაცია – რომელიც გულისხმობს გონების მრვალფეროვნებისა და მრავალსახეობის დაფასებას; სასწავლო გრაფიკის მორგებას მასალის შეთვისების სხვადასხვა სიჩქარეზე; მოქნილობას, რომლებიც მოსწავლეებს საშუალებას მისცემს, მისდიონ თავიანთ ინტერესებსა და ძლიერ მხარეებს; და შეფასების განსხვავებული მოდელის შემოღებას. როგორც მოსალოდნელი იყო, რობინსონი მხარს უჭერს სკოლებში ხელოვნების განათლების დიდი დოზით შეტანას – როგორც სასკოლო სწავლებისა და განათლების ძირითადი კომპონენტისა.
რობინსონი, თავის წიგნში საინტერესო მაგალითების მეშვეობით – შექსპირის სწავლებით, ლოს-ანჯელესის კორეულ კვარტალში A+ ხელოვნების პროგრამის აღწერით და ჩრდილო კაროლინის სკოლების ტრანსფორმაციით – გვიჩვენებს, თუ რა შედეგი შეიძლება მოგვცეს სკოლაში ხელოვნების სწორად და სერიოზულად სწავლებამ, განსაკუთრებით კი ღარიბულ, ქალაქის შიდა ნაწილში მდებარე რაიონებში[5].
პერსონალური ყურადღება მოსწავლისადმი, მათზე დახარჯული დრო და კვლავ ხელოვნება ზრდის მოსწავლეებში ჩართულობას.
მიუხედავად რობინსონის ზოგჯერ „ზედმეტად“ „კალიფორნიული“ საუბრებისა – განსაკუთრებით „ორგანულ განათლებაზე“ და სახლში სწავლების შესახებ (ე.წ. „ჰოუმ-სქულინგზე“)- მისი შთამაგონებელი კრიტიკა სკოლებზე, როგორც „გამოცდებისა და ტესტების ქარხნებზე“, ღირებულია რეფლექსიისა და საკითხზე დაფიქრების კუთხით.
ამის მიზეზი ალბათ ის გახლავთ, რომ ინგლისური სასკოლო განათლება ძალიან არის ორიენტირებული ტესტების მომზადებაზე, ფოკუსირებულია საგნის შეფასების „C” და „D” (დაბალი შეფასების ზღვარი, როდესაც „A”, უმაღლესი შეფასებაა, ლ.ა.) ზღვარზე.
თუ წარმოვიდგენთ, რომ ყველა მოსწავლე შეძლებს აითვისოს საბაზო მინიმუმი წერა-კითხვასა და არითმეტიკაში, დაწყებითი კლასების დამთავრებისას სწავლის შედეგი და საგნების ათვისების უნარი შესამჩნევად მაღალი იქნება.
მსგავსად, ჩვენ ბევრად მეტი თანმიმდევრულობა გვჭირდება პროფესიულ განვითარებასა და მასწავლებლების სწავლება-ტრეინინგებში.
მიუხედავად რობინსონის გამკიცხავი ტონისა, „პიზის“ შეფასება-შედარების სისტემა ნათლად გვიჩვენებს განსხვავებებს განათლების არსებულ სისტემებში. „პიზის“ ცხრილებით ჩანს, რომ ახალგაზრდები პოლონეთიდან თუ გერმანიიდან, რომ არ ვისაუბროთ სინგაპურელ და შანხაელ მოსწავლეებზე, ბევრად უფრო წინ არიან მნიშვნელოვან საგნებსა და უნარებში.
რობინსონი მართებულად შენიშნავს შემოქმედებითი სწავლების სიმკაცრეზე – „კრეატიულობა ნებისმიერ სფეროში მოიცავს ღრმა, ფაქტობრივ ცოდნასა და პრაქტიკული უნარების მაღალ დონეს“ – მაგრამ აუცილებელია, თავი დავიცვათ დაბალი მოლოდინების რბილი ცრურწმენებისგან: შემაშფოთებელი ტენდენციაა, რომ თამაში და ექსპრესია თითქოს მხოლოდ მომუშავე კლასისთვის არის ადეკვატური, ხოლო ძნელი საკითხები, როგორებიცაა ფიზიკა ან ისტორია, მათი მდიდარი მეგობრების სამფლობელოა…
ის, რაც მე პირადად მივიღე რობინსონის ამაღელვებელი ნაშრომიდან, გახლავთ განათლების სფეროსთვის ინოვაციების აუცილებელი და დაუსრულებელი საჭიროება.
პროექტებზე დამყარებული სწავლება, შერეული საკლასო ოთახი, პერსონალიზებული კურიკულუმი – ყველა ეს ფაქტორი საჭიროა განათლების სფეროს განახლებისთვის, ტრანსფორმაციისა და მასწავლებლის როლის დასახვეწად.
ჩვენ უნდა გამოვიყენოთ ყველა საინტერესო, ხანდახან არაკომფორტული შესაძლებლობა, რომლებსაც ციფრული ტექნოლოგიები გვთავაზობენ.
ნებისმიერი მასწავლებლის ამბიცია, პროფესიონალიზმი და საგანში განსწავლულობა ამ სისტემის მთავარი მამოძრავებელია. „არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს კურიკულუმის დეტალირების ხარისხს ან რა ჯდება ტესტები თუ გამოცდები; განათლების ტრანსფორმაცია დამოკიდებულია სწავლების ხარისხზე“. სკოლის სტრუქტურა აშკარად უფრო ნაკლებმნიშვნელოვანია, ვიდრე ეფექტური და განათლებული მასწავლებლის ტვინი, მასწავლებელთა ნაკრები, რომლებიც ცვლილების ხელშემწყობი შეიძლება გახდეს და მათი პროფესიული განვითარების ხარისხი.
ჩვენ უნდა შევაჩეროთ საგამოცდო-საქარხნო მოდელი, ვუზრუნველვყოთ ფართო და გაწონასწორებული სასწავლო პროგრამა სკოლებისთვის და აქცენტი სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებაზე გავაკეთოთ; დავანებოთ თავი სასკოლო სისტემის რეფორმირების უნაყოფო მცდელობებს – არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ბავშვობა სკოლაში უფრო მდიდარი, სასიამოვნო და გამოწვევებით აღსავსე პერიოდად იქცეს, არამედ იმიტომაც, რომ მომავლის ეკონომიკა სწორედ ისეთ კრეატიულობას და მოქნილობას ითხოვს ახალგაზრდა თაობისგან, რომლის ადვოკატირებასაც სერი კენეტ რობინსონი ცდილობს თავის ნაშრომში.
ავტორი: ტრისთრამ ჰანთი (Tristram Hunt), Victoria & Albert Museum-ის დირექტორი, დიდი ბრიტანეთის პარლამენტის ყოფილი წევრი ლეიბორისტული პარტიიდან, ჩრდილოვანი კაბინეტის ყოფილი განთლების მინისტრი.
[1] ფორდისტული მოდელი, „ფორდიზმი“ – ტერმინი, რომელიც ფართოდ გამოიყენება ლიტერატურაში (1) მასობრივი წარმოების ეკონომიკის დასახასიათებლად, რომელიც პირველად მე-20 საუკუნეში „ფორდ მოტორს კომპანიაში“ ჰენრი ფორდმა დანერგა; (2) ეკონომიკური ზრდის მე-2 მსოფლიო ომის შემდგომი ტიპური მოდელი, განვითარებულ კაპიტალიზმში, მასთან ასოცირებული პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური წესებით (https://www.britannica.com/topic/Fordism).
[2] TED – საერთაშორისო, ზეპარტიული, არამომგებიანი სატელევიზიო-ვიდეო პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავს სხვადასხვა სპეციალობისა და წარმოშობის მოაზროვნეთა და ინტელექტუალთა იდეების გავრცელებას (იხ. https://www.ted.com/talks და მისი ქართული ვერსია: https://www.facebook.com/tedtalksgeo
[3] Teach-Meet – მასწავლებელთა საერთაშორისო სოციალური ქსელი, რომელიც დაიწყო მასწავლებელთა ბლოგებით შოტლანდიაში.
[4] EdTech – ონლაინ ჟურნალი სკოლისა და უმაღლესი განათლების სპეციალისტებისთვის.
[5] აშშ-ში, ქალაქის „შიდა ნაწილები“ (ე.წ. inner city), ამერიკის ურბანიზაციის თავისებურებების გამო, ძირითადად ღარიბი, აფრო-ამერიკული და ლათინური წარმოშობის მოსახლეობით არის დასახლებული.
