2013 – Dennenoord en Franeker, de helletocht die vergeten werd

Geplaatst op 11 maart 2016

Datum: 27 maart 2013
Titel: Dennenoord en Franeker, de helletocht die vergeten werd
Locatie: Ontmoetingskerk/terrein/Kimme, locatie Zuidlaren
Inhoud: Onthulling monument met bijbehorend programma
Verteld door: Hille Eppinga, voorzitter Erfgoed Lentis

Inleiding

27 maart 1945 gedwongen evacuatie van 528 patiënten op last van Duitse bezetter naar Franeker. 26 juli terugkeer van patiënten en personeel. In ieder geval 56 patiënten, mogelijk meer, hebben de reis en het verblijf niet overleefd. Na de oorlog geen oog voor dit drama. De Erfgoedcommissie van Lentis stelt zich in 2011 ten doel deze episode aan het einde van de oorlog te belichten. In 2012 stelt de RvB van Lentis zich achter dit initiatief; het is de bedoeling dat op 27 maart 2013 een gedenkmonument wordt onthuld.

Research

Erfgoedcommissie gaat onderzoek doen. Patiënten die de evacuatie hebben meegemaakt zijn niet gevonden. Verpleegsters zijn geïnterviewd, mw. M. Bekhof in Franeker, mw. van Trierum-van der Stoep in Rotterdam, mw. M. Hooghart op Schiermonnikoog, mw. T. Modderman in Groningen. Het Gemeentearchief in Franeker wordt tweemaal bezocht, en het Drents Archief in Assen meerdere malen. In Franeker is er intensief contact met Gerard van de Heide, die veel kennis heeft van de bezettingstijd in Franeker. Dhr. J.W. Kalk die in 1945 als kwajongen bij het vervoersbedrijf van zijn vader werkte, vertelt over enkele transporten naar Groot Bronswijk in Wagenborgen.

Foto’ s: Monique Huizer

Gemeentehuis Franekeradeel. Hendrik de Jonge, Henk Pompstra en Monique Huizer (leden Cie Erfgoed Lentis) hebben een afspraak op 09-12-2011 met dhr. de Vries (functionaris gemeente Franekeradeel), m.b.t. archiefstukken uit 1945 t.a.v. ‘Dennenoord’ in Franeker.

Hendrik de Jonge, monteur Technische dienst en lid Cie Erfgoed en Henk Pompstra, psychiatrisch verpleegkundige FACT Groningen en lid Cie Erfgoed.

e Erfgoed leden (Hendrik de Jonge en Henk Pompstra op foto) werden zeer gastvrij door dhr. de Vries, functionaris, gemeente Franekeradeel ontvangen. Er zijn van diverse stukken uit het archief een kopie gemaakt. (Zie onderstaande afbeeldingen).

Erfgoed leden (Hendrik de Jonge en Henk Pompstra op foto) werden zeer gastvrij door dhr. de Vries, functionaris, gemeente Franekeradeel ontvangen. Er zijn van diverse stukken uit het archief een kopie gemaakt. (Zie onderstaande afbeeldingen).

Fragment uit dagboek van een 'Dennenoord' verpleger. (Bron: Gerard v/d Heide)

Fragment uit het dagboek van een ‘Dennenoord’ verpleger uit 1945. (Bron: Gerard v/d Heide)

Brief betreffende vordering schoolgebouwen t.a.v. ‘Dennenoord patiënten’. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Brief van de inspecteur van het Lager Onderwijs aan den heer Burgemeester van Franeker. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Brief m.b.t. ontruiming van de scholen in Franeker. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Verdeeling der werkzaamheden. ‘Plan van aanpak’ alvorens de terugreis naar Zuidlaren. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Dienstregeling treinen op donderdag 26-07-1945. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Samenstelling van den trein. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Verdeeling der patiënten in den trein. (Bron: Gemeente Franekeradeel)

Na het bezoek aan het gemeentehuis in Franekeradeel, bezoeken Hendrik de Jonge, Henk Pompstra en Monique Huizer de Algemene Begraafplaats te Franeker. N.a.v. een tip van dhr. v/d Heide. Op de plek waar vandaag een strooiveld gesitueerd is, was in 1945 een massagraf, waar o.a. patiënten van ‘Dennenoord’ zijn begraven. Dit graf is inmiddels geruimd.

Strooiveld op de Algemene Begraafplaats te Franeker.

Voorbereiding

Onze Raad van Bestuur kiest in 2012 Anita Franken, beeldend kunstenaar, om een monument te ontwerpen.

Anita Franken

De Erfgoedcommissie krijgt in de zomer van 2012 diverse ontwerpen te zien en maakt een keuze. Tijdens het creatieproces bezoeken de commissieleden de werkplaats van Anita in Kloosterburen om de vordering te bekijken.

De Erfgoedcommissie werkt in 2012 en 2013 aan een Fotodocumentaire, waarin de reis en het verblijf in Franeker worden beschreven en gevisualiseerd. De documentaire verschijnt zowel in boek als op film. Omrôp Fryslàn maakt opnamen voor documentaire over het psychiatrisch ziekenhuis in Franeker tijdens de periode 1940 – 1945. De barre omstandigheden waarin ‘onze Dennenoorders’ moesten leven worden in deel 2 van de documentaire uitvoerig belicht

19-09-2012 – Schets monument.00

19-09-2012 – Schets monument.01

19-09-2012 – Schets monument.02

19-09-2012 – Schets monument.03

19-09-2012 – Schets monument.04

19-09-2012 – Schets monument.05

19-09-2012 – Schets monument.06

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 09

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 10

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 11

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 12

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 13

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 14

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 15

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 16

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 17

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 18

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 19

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 20

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 21

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 22

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 00

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 01

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 02

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 03

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 04

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 05

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 06

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 07

21-03-2013 – Plaatsing sokkel monument 08

25-03-2013 – Plaatsing monument 13

25-03-2013 – Plaatsing monument 14

25-03-2013 – Plaatsing monument 15

25-03-2013 – Plaatsing monument 16

25-03-2013 – Plaatsing monument 17

25-03-2013 – Plaatsing monument 18

25-03-2013 – Plaatsing monument 19

25-03-2013 – Plaatsing monument 20

25-03-2013 – Plaatsing monument 21

25-03-2013 – Plaatsing monument 22

25-03-2013 – Plaatsing monument 23

25-03-2013 – Plaatsing monument 24

25-03-2013 – Plaatsing monument 25

25-03-2013 – Plaatsing monument 26

25-03-2013 – Plaatsing monument 28

25-03-2013 – Plaatsing monument 29

25-03-2013 – Plaatsing monument 30

25-03-2013 – Plaatsing monument 31

25-03-2013 – Plaatsing monument 32

25-03-2013 – Plaatsing monument 33

25-03-2013 – Plaatsing monument 34

25-03-2013 – Plaatsing monument 35

25-03-2013 – Plaatsing monument 36

25-03-2013 – Plaatsing monument 37

25-03-2013 – Plaatsing monument 38

25-03-2013 – Plaatsing monument 00

25-03-2013 – Plaatsing monument 01

25-03-2013 – Plaatsing monument 02

25-03-2013 – Plaatsing monument 03

25-03-2013 – Plaatsing monument 04

25-03-2013 – Plaatsing monument 05

25-03-2013 – Plaatsing monument 06

25-03-2013 – Plaatsing monument 07

25-03-2013 – Plaatsing monument 08

25-03-2013 – Plaatsing monument 09

25-03-2013 – Plaatsing monument 10

25-03-2013 – Plaatsing monument 11

25-03-2013 – Plaatsing monument 12

27-03-2013 (2) – Hendrik de Jonge

27-03-2013 (3) – Hendrik de Jonge

27-03-2013 (4)

27-03-2013 (5) – Jonny van der Schuur

27-03-2013 (6) – Jonny van der Schuur

27-03-2013 (7) – Jonny van der Schuur

27-03-2013 (8) – Henk Zuidersma en Hendrik de Jonge

27-03-2013 (9) – Henk Zuidersma en Hendrik de Jonge

27-03-2013 (10) – Jonny van der Schuur

27-03-2013 (11) – Hendrik de Jonge

27-03-2013 (12) – André Schuch en Jonny van der Schuur

27-03-2013 (13) – Henk Zuidersma en dhr. Steengenga

27-03-2013 (14) – Hille Eppinga, Jan Barend de Vries en Minke Eppinga

27-03-2013 (15) – Monique Huizer en Hille Eppinga

27-03-2013 (16) – Unique van der Schuur

27-03-2013 (17) – Unique van der Schuur

Onthulling monument

27 maart onthulling monument. Circa 150 genodigden zijn aanwezig in de Ontmoetingskerk. Corstiaan Bruinsma (lid RvB), Rense Schuurmans (historicus), Hille Eppinga (projectleider) houden toespraken. Het monument wordt onthuld door de dames Bekhof, Hooghart en Van Trierum. Corstiaan Bruinsma, burgemeester van Tynaarlo en burgemeester van Franeker houden toespraak. Kinderen van de 7 Lagere Scholen uit Zuidlaren laten ballonnen op en lezen gedichten voor. In de Kimme wordt de Fotodocumentaire vertoond.