Symbol martyrologii wsi

Symbol martyrologii wsi

Zagłada Michniowa była punktem kulminacyjnym niemieckiego terroru na Kielecczyźnie w 1943 r. Jedną z najtragiczniejszych kart okupacji niemieckiej na ziemiach polskich stanowiły pacyfikacje wsi. Były to działania mające na celu całkowite lub częściowe zniszczenie wsi połączone z wymordowaniem całości bądź części jej mieszkańców lub wysiedleniem całkowitym i częściowym, a także grabieżą mienia ofiar. Formalnym powodem podejmowania przez niemieckiego okupanta tak drastycznych kroków był odwet za polski opór podczas kampanii wrześniowej, a następnie za działalność partyzantki. Faktycznym zaś – polityka okupacyjna zmierzająca do wyludnienia okupowanych przez Niemcy hitlerowskie ziem Europy Środkowej i Wschodniej. Dlatego chociaż pacyfikacje wsi  miały też miejsce w okupowanej przez III Rzeszę Grecji i Jugosławii oraz w zajętej przez wojska niemieckie w 1943 r. części Włoch, to tylko na terenach Polski i ZSRR skala tych pacyfikacji świadczyła o ich ludobójczym charakterze. Pierwsza fala terroru dotknęła polskie wsie w 1939 r. Wehrmacht zniszczył wówczas od 434 do 476 wsi. W większości przypadków spalenie tych wiosek nie wynikało z bezpośrednich działań wojennych, ale było rezultatem akcji terrorystycznych z zastosowaniem zasady zbiorowej odpowiedzialności. Zbrodnie te uzasadniano odwetem za straty ponoszone przez Wehrmacht. W czasie II wojny światowej niemieckie pacyfikacje, podczas których zamordowano od kilku do kilkuset mieszkańców, miały miejsce w co najmniej 817 miejscowościach znajdujących się w obecnych granicach Polski. Natomiast na okupowanych terenach ZSRR liczby te szły w tysiące. Na samej Białorusi w wyniku terrorystycznych operacji karnych zniszczono wraz z ludnością co najmniej 628 miejscowości. Operacje karne Większość operacji, które policja niemiecka przeprowadziła przeciwko polskim wsiom, miała miejsce na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Tylko od wiosny 1942 r. do połowy 1944 r. w wyniku kilkuset akcji przeprowadzonych przez niemieckiego okupanta na obszarach wiejskich Generalnego Gubernatorstwa zamordowanych zostało ok. 17 tys. osób. Najbardziej terror ten dotknął dystrykty krakowski, radomski (Kielecczyzna) i lubelski GG oraz okręg białostocki (Podlasie), a więc tereny, gdzie silna była polska partyzantka. Symbolem martyrologii wsi polskiej stał się Michniów na Kielecczyźnie, którego zagłada nastąpiła 12-13 lipca 1943 r. Poza Michniowem najbrutalniejsze akcje terrorystyczne policji niemieckiej na Kielecczyźnie miały miejsce w 1943 r. w Bichniowie, Borze Kunowskim, Dębnie, Raszówce, Skałce Polskiej, Sobieniu, Strużkach, Skroninnie, Tczówie, Woli Szczygiełkowej i Żuchowicach. Michniów jest także – obok czeskich Lidic, białoruskiego Chatynia czy francuskiego Oradour-sur-Glane – symbolem dokonanej przez Niemcy hitlerowskie zagłady całych miejscowości. Z tym zastrzeżeniem, że zagłada miejscowości Lidice i Ležáky (10 i 24 czerwca 1942 r.) w odwecie za zamach na Reinharda Heydricha była jedynym takim zdarzeniem w okupowanych Czechach. Podobnie jak zagłada Oradour-sur-Glane 10 czerwca 1944 r., dokonana z rozkazu jednego z oficerów 2. Dywizji Pancernej Waffen-SS „Das Reich”, była jedynym takim przypadkiem we Francji. Zagłada Michniowa stanowiła zaś punkt kulminacyjny terroru niemieckiego, który przetoczył się przez Kielecczyznę w 1943 r. Zapowiedzią tragedii były akcje represyjne w Skałce Polskiej (11 maja 1943 r.), Strużkach (3 czerwca 1943 r.) i Borze Kunowskim (4 lipca 1943 r.). Skałka Polska została spalona, a 91 ofiar (29 mężczyzn, 23 kobiety i 39 dzieci) rozstrzelano bądź spalono żywcem. Zbrodni tej dokonała żandarmeria niemiecka z Kielc przy współudziale volksdeutschów z Antonielowa (podczas okupacji – Skałki Niemieckiej). W Strużkach zastrzelono i spalono 74 ofiary (17 mężczyzn, 33 kobiety i 24 dzieci). Zbrodni tej dokonał 3. zmotoryzowany batalion żandarmerii. W Borze Kunowskim zamordowano 43 osoby (27 mężczyzn, 7 kobiet i 9 dzieci). Kobiety, dzieci i 6 mężczyzn spalono żywcem, pozostałych 21 mężczyzn rozstrzelano. Sprawcy zbrodni w Borze Kunowskim pochodzili z 17. pułku policji ochronnej (Schutzpolizei), który potem brał udział w zagładzie Michniowa. Pacyfikacja Michniowa została przygotowana przez gestapo, które dysponowało listą mieszkańców wsi podejrzewanych o współpracę ze zgrupowaniem partyzanckim AK Jana Piwnika „Ponurego”. Rozkaz przeprowadzenia akcji terrorystycznej przeciwko mieszkańcom Michniowa wydał najprawdopodobniej kierownik placówki Policji Bezpieczeństwa w Kielcach, SS-Hauptsturmführer Karl Essig. Szczegóły ekspedycji karnej omówiono 8 lipca 1943 r. na specjalnej naradzie w Radomiu. Do jej przeprowadzenia wyznaczono różne pododdziały z 17. i 22. pułku policji ochronnej,

Cały tekst artykułu można przeczytać w elektronicznej wersji "Przeglądu", która jest dostępna dla posiadaczy e-prenumeraty lub subskrypcji cyfrowej.
Wydanie: 2023, 30/2023

Kategorie: Historia