Ke Aolama

He mau pila hou kai pūlima ʻia aku nei e ke kiaʻāina no nā wahi noho o Hawaiʻi nei.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 29 o Mei, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

I ka Pōʻalua nei, pūlima aku nei ke Kiaʻāina Josh Green i kekahi mau pila hou e pili ana i kahi noho nona ke kumu kūʻai emi kūpono. Wahi a Green, he mau kānāwai hou lākou e hoʻomaikaʻi ʻia ai ka mākeke wahi noho o Hawaiʻi, kahi hoʻi e hiki ʻole ai i ka hapanui o nā ʻohana o Hawaiʻi ke kūʻai i hale. Mai ka makahiki 2021, ʻo ke kumu kūʻai ʻawelika o ka hale hoʻokahi ʻohana ma Oʻahu, Maui a me Kauaʻi, he $1 miliona a ʻoi. A ua lilo kekahi o ia mau pila i mea kamaʻilio nui ʻia. ʻO ka Pila Kenekoa 3202 nō ia. He pila ia e ʻae ana i ke kūkulu ʻia ʻana o nā wahi noho pākuʻi ʻelua a ʻoi paha ma ka ʻāina i hoʻokaʻawale ʻia no ka hale hoʻokahi ʻohana. Ma ia kānāwai, he pono i nā kalana ke hana i kānāwai e ʻae ana i kahi noho pākuʻi, i kapa ʻia he wahi noho kupuna, ma ia ʻano ʻāina. E hopohopo ana kekahi poʻe, he pila ia e māhuahua ai ke kūʻai ʻana o ka poʻe hoʻopukapuka i nā hale he nui no ka pākuʻi ʻana i mau wahi noho hou no ka hoʻolimalima ʻana ma ke kūʻai kūʻai pipiʻi e kūpilikiʻi ai nā kānaka o Hawaiʻi nei.

Hōʻike aʻela ka ʻoihana mākaʻi o Maui, ua holo ʻia aku nei kekahi kanaka e ke kaʻa ma ke Alanui Lono ma Kahului i ka wanaʻao o ke Pōʻakahi nei. ʻAʻole naʻe i kū ka mea kalaiwa no ke kōkua ʻana. Holo wale akula no ke Alanui Kaʻahumanu. ʻO ke kanaka i holo ʻia, ua make ihola. Aia nō ka mākaʻi ke noiʻi akula. Inā he wahi ʻike kāu, e kāhea aku i ka Mākaʻi Caleb Guarriello ma ka helu, 808-244-6393. A i ʻole ia, e waiho wale i ʻōlelo ma ka helu, 808-242-6966.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAno kaikoʻo lalo o Kealahula, ua puhia ke ʻala ma Puahinahina.

ʻO ia hoʻi, aia kahi pilikia ma kahi ʻē, akā, eia nō kekahi mau hōʻailona a hopena paha o ia pilikia ke ʻike ʻia nei ma kou wahi.

Uhi ʻia ihola kekahi kūlanakauhale o Pāpua Nū Kini i ka hiolo ʻana o ka mauna.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 24 o Mei, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Hiolo ihola ka mauna i ka wanaʻao o kēia lā ma Pāpua Nū Kini a paʻa ihola ke Kūlanakauhale o Kaokalam i ka lepo, ka pōhaku a me ke kumu lāʻau. He nui loa kahi i uhi ʻia i ka lepo. Aia ʻo Kaokalam ma Enga, ma ka ʻaoʻao ʻākau o ke kapikala ʻo Pota Moresebi, ma kahi o ka 370 mile mai ke kapikala aku. Ua ʻōpā ʻia nā hale a paʻa ihola nā kānaka he nui i ka lepo. Ua kūkala ʻia e kekahi he 100 mau kānaka a ʻoi i make. A ua ʻōlelo kekahi kanaka o Kaokalam, ʻo ka nui o nā kānaka i make, he 300 paha a emi iki mai. He hana nui ka ʻimi ʻana aku i nā kānaka ma kahi i paʻapū ai i ka lepo, ʻoiai, aia nō hoʻi nā pōhaku nui a me nā kumu lāʻau. ʻO kekahi pilikia, ma muli o ka hiolo ʻana, ʻaʻole hiki ke holo ʻia ke ala loa ma kahi o ke Kūlanakauhale o Yambali. A ʻākeʻakeʻa ʻia nō hoʻi kahi ala i ke kaona ʻo Porgera. Hopohopo ana nā kānaka o laila i ka loaʻa mai o ka mea ʻai a me nā hana like ʻole e pono ai lākou. Ua ʻōlelo aʻela ke Kuhina o nā ʻĀina ʻē o ʻAukekulelia Penny Wong, ua mākaukau nō ʻo ʻAukekulelia no ke kōkua ʻana.

Ma ka hālāwai aku nei o ka Papa Hoʻonaʻauao o Hawaiʻi i ka Pōʻahā nei, kūkākūkā aʻela nā lālā no ke kūkulu hou ʻana i nā kula o Maui. A ua hiki mai nā kumu kula he 20 a emi iki i laila mai Maui mai no ke noi ʻana i ke papa i kekahi mau mea e pono ai nā kumu, nā haumāna a me nā limahana. ʻO kekahi mea nui, ʻo ia ka hoʻokumu ʻana i waihona wā hoʻomaha no ka poʻe i pōʻino i nā ahi o ka lā 8. A ʻo kekahi, ʻo ka hoʻonui ʻana i nā hana kākoʻo i ke ola noʻonoʻo o nā haumāna a me nā limahana a me nā kumu. Ua mahalo aku kekahi mau lālā o ka papa i nā kumu o Maui i ka hōʻike ʻana mai i nā hemahema. Lana ka manaʻo, e hoʻomaka koke ka hana a ka Papa Hoʻonaʻauao e hemo ai ia mau hemahema.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAʻohe pilo uku.

ʻO ia hoʻi, mahalo ʻia nā makana like ʻole, ʻo ka makana ʻuʻuku nō hoʻi.

Nui ka hopohopo o ka poʻe e noho ana ma kekahi hale papaʻi ma Kauaʻi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 20 o Mei, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua ʻāpono ʻia iho nei ke noi ʻana o ke Keʻena ʻĀina Hoʻopulapula Hawaiʻi i ke kūʻai ʻana i ka hale papaʻi ʻo Courtyards ma Waipouli ma Kapaʻa i Kauaʻi. A aia nō nā kānaka e noho ihola ma laila ke alu like akula no ke kūʻē ʻana aku. He 80 a ʻoi keʻena noho a ʻo ka nui o nā kānaka e noho ala ma laila, ma kahi o ka 300. A wahi a ka poʻe noho o laila, e kipaku ʻia aku lākou ke lilo aku ia hale papaʻi i ke Keʻena ʻĀina Hoʻopulapula. Ma ka mahina ʻo Ianuali o kēia makahiki nei ka ʻāpono ʻana, a hōʻike aʻela nā kānaka noho o nā Courtyards, mai ia manawa mai, ʻaʻohe wahi mea a kamaʻilio mai o ke Keʻena ʻĀina Hoʻopulapula no ke kōkua ʻana ma ka ʻimi ʻana i wahi hou e noho ai. A ʻo ia ʻano kōkua ʻana, he koina ia ma lalo o ke kānāwai pekelala. ʻO kekahi pilikia, ʻaʻole lawa nā wahi noho i like kūpono ke ʻano ma Kauaʻi a puni.

Aia nā luna kalana o Maui ke ʻimi akula i hui nāna e noiʻi i ka hana a ke Keʻena Hoʻoponopono Pilikia Kūhewa o Maui i ka wā o nā ahi o ka lā 8 o ʻAukake a hana i hōʻike, ʻoiai, i kēia manawa, he ʻelua wale nō limahana manawa piha a he ʻekolu limahana hapa manawa. I ka lā ʻewalu o Mei ka hoʻopuka ʻana i ka hoʻolaha a ʻo ka Pōʻalima nei ka lā kau palena e waiho ʻia ai ke noi. ʻO kekahi ʻōlelo ma ka hoʻolaha, inā e kū i ka makemake o ke Kalana, he pono paha ke hana ʻia he ʻelua mana o ka hōʻike, ʻo kekahi, no ka lehulehu a ʻo kekahi, no ke aupuni wale nō.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAʻohe hana a Kauhikoa; ua kau ka waʻa i ke ʻaki.

He ʻōlelo kēia ke pau ka hana i ka hana ʻia.

ʻO ka huliāmahi paha ka hana e loaʻa ai kahi noho i ka poʻe kuewa.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 17 o Mei, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua māhuahua loa aʻela ka nui o nā kānaka kuewa o Oʻahu nei he 11.6 pākeneka. Pēlā mai ka hōʻike o ka helu kanaka i mālama ʻia aku nei ma ka lā 23 o ka mahina ʻo Ianuali o kēia makahiki nei. He ʻoi aʻe ia o nā kānaka he 466 i ko ia lā like o ka makahiki 2023. Ua pūʻiwa ka noʻonoʻo, ʻoiai, ua piʻi wale aʻe nō he 2 pākeneka mai ka makahiki 2022 a i ka makahiki 2023. ʻO ka nui o nā kānaka kuewa o Oʻahu nei ma ka helu kanaka o kēia makahiki nei, he 4,494. A he 51 pākeneka o lākou, he Kanaka ʻŌiwi o Hawaiʻi a he Kanaka ʻŌiwi o ka Moananuiākea. E noho ana he 783 poʻe kuewa ma Waiʻanae; ma ke kaona, Kalihi a me Nuʻuanu, he 659. A ma Honolulu Hikina he 548. Ma ʻEwa a me Kapolei, he 428. Mai Kāneʻohe a Waimānalo, he 173. Mai Wahiawā a i ka ʻaoʻao ʻākau, he 130. Ma nā Koʻolau, he 45 wale nō, ua emi iho he ʻeiwa kanaka i ko ka makahiki 2023. ʻO kekahi mea nui i ke Kiaʻāina Josh Green, ʻo ia ka hana e loaʻa ai kahi noho kūpono i ka poʻe kuewa. Akā, a hiki i kēia lā, ʻaʻole i lawa ka hana e pono ai.

Ua kūkala ʻia aʻe e ka Pūʻali Koa ʻAmelika i ka Pōʻalua nei, e hoʻomaka ke kūkulu ʻana i ke kauhale i kapa ʻia ʻo Kilohana. He wahi noho kūikawā e kūkulu ʻia aʻe ana ma Lāhainā i mea e kākoʻo ai i nā kānaka i pau ko lākou mau hale i ke ahi o ka lā 8 o ʻAukake. Ma ia kauhale, he 169 mau wahi noho hou. A he mau wahi noho ia no ke kanaka hoʻokahi a no ka ʻohana hoʻokahi paha, ʻo ia hoʻi, he hoʻokahi paha lumi moe, he ʻelua a ʻekolu paha. He ʻeono paha mahina ka lōʻihi o ke kūkulu ʻana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Mālama i ke kanaka nui a me ke kanaka iki, ke kanaka ulakolako o ka noho ʻana a me ke kanaka hemahema a nele o ka noho ʻana.

ʻO ia hoʻi, e mālama pono ʻia aku nā kānaka a pau, ʻaʻole wale nō ʻo ka poʻe nui o ke kālā.  

Hoʻokaʻawale ʻia aku ana paha he puʻu kālā nui no ka pono o ka ʻoihana mahi ʻai o Hawaiʻi nei.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 10 o Mei, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. O Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua lōkahi ka manaʻo o ka ʻAha ʻŌlelo o Hawaiʻi nei ma ka ʻāpono ʻana i ka Pila Hale 2619. He pila ia e hoʻokaʻawale ana he $20 miliona a emi iho no ka hoʻopau loa ʻana i nā lāhui hōʻino i ka ʻāina a me ka ʻoihana mahi ʻai o Hawaiʻi nei. A i kēia manawa, e hoʻouna ʻia aku ana ka pila i ke kiaʻāina no ka ʻāpono a me ka ʻāpono ʻole paha. Ma ia pila, e hoʻokaʻawale ʻia aku ana he mau puʻu kālā no ka hana e pau ai ka naonao ahi liʻiliʻi, he $2.5 miliona, ka puʻu laehaokela niu, he $1.5 miliona, a me ka naheka lāʻau mākuʻe, he $1.1 miliona. A e hoʻokaʻawale ʻia aku ana nō hoʻi he mau puʻu kālā no ke kāohi ʻana i ka laha ʻana o ka mū naʻo a me ka moa ʻāhiu. A ʻo kekahi puʻu e hoʻokaʻawale ʻia aku ana, he $3.2 miliona no nā kūlana hana he 44.

Waiho hou aku nei nā Hoa o nā Alapiʻi o Haʻikū i hoʻopiʻi i mua o ka ʻaha hoʻokolokolo no ka hoʻōki ʻana i ka hemo ʻana o ia mau alapiʻi, he 3,900 a ʻoi. A e lohe ʻia ana ka ʻaoʻao o ia hui e ka Lunakānāwai Lisa W. Cataldo i ka hola 9:00 o kēia kakahiaka nei. ʻO kahi pilikia, kūʻē loa ke Keʻena o ka Meia i ke noi a nā Hoa. Waiho iho nei nō hoʻi nā Hoa o nā Alapiʻi i hoʻopiʻi hou i mua o ka Papa Wahi Pana Moʻolelo Hawaiʻi. A paʻa ihola he hālāwai kahi e lohe ʻia ai ke noi a nā Hoa.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAi nō i kalo moʻa.

ʻO ia hoʻi, ua pau ka hana a hiki ke hoʻonanea.

E kāʻili paha nā Wāhine Pāʻani Polo Wai o ke Kulanui o Hawaiʻi i ka inoa moho.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 8 o Mei, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia nō ke Keʻena ʻĀina a Waiwai Pili ʻĀina ke noiʻi akula i kekahi mau moku hoʻonanea no ka manaʻo, ua kū paha ma kahi e kokoke loa ana i ke kapa kai o Nā Pali ma Kauaʻi. ʻO kekahi o ia mau moku, ʻo ia ka Celebrity Edge. Na kekahi mau kānaka o ke kaiāulu i kāhea aku i ke Keʻena ʻĀina a Waiwai Pili ʻĀina me ka hōʻike ʻana aku, aia kahi moku nui e kū ana ma kahi kokoke loa i ke kapa kai o Nā Pali. E pāpā ana ke kānāwai, ʻaʻole e holo aku ma ke kai o Nā Pali ka moku ʻimi kālā nona nā ʻōhua he 50 a ʻoi.

E hoʻomaha loa ana ʻo Maureen Cole, ke kumu aʻo polo wai, mai ka hana aku i ka hopena o kēia kikina nei. He keu ʻo ia a ke kumu poʻo lanakila. He 13 ona makahiki i hana ai ma ia kūlana, a he 225 lanakila, a he 95 hāʻule. A i kēlā pule aku nei, koho ʻia ʻo Cole, ʻo ia ke Kumu Aʻo Polowai ʻOi o ka ʻAhahui Komohana Nui o ka Makahiki. ʻO ka lima ia o kona kau ʻana aʻe ma ia hano hāweo. A e lana ana ka manaʻo o nā Wāhine Ānuenue Pāʻani Polo Wai, e ʻāhaʻi aku i ka inoa moho ma mua o kona haʻalele ʻana mai. ʻO Hawaiʻi ka hui helu ʻelua o ka Hoʻokūkū Inoa Moho o ka ʻAhahui ʻĀlapa o nā Kulanui Aupuni. ʻO ia ka helu kiʻekiʻe loa i komo ai nā Wāhine i loko o ia Hoʻokūkū Inoa Moho ma ka moʻolelo o ke Kulanui o Hawaiʻi. ʻO ka helu ʻehā ke kiʻekiʻe loa ma mua, he ʻehā manawa, i nā makahiki 2005, 2006, 2009 a me 2013. E kūʻē aku ana ʻo Hawaiʻi iā Princeton ma ka puni ʻelua o ka hoʻokūkū. E ulele ana i ka hola 1:00 o ke awakea Pōʻalima ma Berekelē i Kaleponi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ka ulua kāpapa o ke kai loa.

He ʻōlelo kēia no ke koa ikaika.

He polokalamu kōkua kupuna hou.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 6 o Mei, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He polokalamu hou kahi e hoʻoholoholo ʻia ai ke kupuna i ka hālāwai ʻana me ke kauka a me kekahi wahi paha. Ua kapa ʻia ua polokalamu lā ʻo Vivia, a na ka hui Hoʻokele Home Care ka lawelawe ʻana. He mau hui halihali kupuna nō akā, ʻo ka mea maʻa mau, ʻo ke kiʻi nō ma kaʻe o ke alanui a lawe ʻia aku nō a kaʻe o kahi alanui. Akā, ma ka polokalamu ʻo Vivia, ua ʻoi aku ka lawelawe ʻana o ka limahana mālama kupuna. He kiʻi aku paha i ke kupuna ma loko o kona wahi noho, he lawe nō i ke kupuna i ke keʻena kauka a noho pū me ia a komo pū i ke kūkākūkā ʻana no nā mea e pono ai ke kupuna, he kōkua ma ka mālama ʻana i ka FaceTime ma waena o ka ʻohana o ke kupuna a me ke kauka i ka wā o ka hālāwai a me ia hana aku, ia hana aku. ʻAkahi nō a hoʻomaka ka lawelawe ʻia ʻana o ia polokalamu ʻo Vivia i ka mahina ʻo Malaki. ʻO ka uku no ia hana, inā he ʻelua hola ka lōʻihi, mai ka $140 a ka $200. ʻAʻole e uku ʻia e ka ʻinikua lapaʻau, akā, i kekahi manawa, e uku ʻia e ka ʻinikua lawelawe lapaʻau wā lōʻihi.

Ua hōʻoia ʻia iho nei nā inoa o nā kino kupapaʻu i loaʻa ma Baja Kaleponi i kēlā pule aku nei. He mau malihini mākaʻikaʻi i hele aku nei i laila no ka heʻe nalu ʻana a me ka hoʻomoana ʻana. ʻEkolu lākou, ʻelua no Perth ma ʻAukekulelia, ʻo Callum lāua ʻo Jake Robinson, a hoʻokahi no ʻAmelika Hui Pū ʻIa, ʻo Jack Carter Rhoad. Ua nalowale ihola lākou i ka lā 27 o ʻApelila. Aia lākou ma kahi o Ensenada, he kūlanakauhale ma Mekiko. A i ka Pōʻalima nei, loaʻa aku nei ko lākou mau kino ma kekahi lua wai ma kahi e kokoke ana i ke kahakai ʻo La Bocana. Ua ʻōlelo ka loio kuhina, ʻo Maria Elena Andrade Ramirez, kū nā poʻo o lākou ʻekolu i ka pōkā.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAkahi kā hoʻi ka paoa, ke kau nei ka mākole pua heʻo.

ʻŌlelo ʻia kēia ke hele aku i ka huakaʻi ʻoihana a ʻike ʻia aku ke ānuenue. He mea pakalaki ia. E aho ka hoʻi ʻana i kauhale.

E hoʻonohonoho papa hou ʻia aku ana paha ka paka lōlō.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā mua o Mei, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka heluhelu. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Hāpai aʻela ke Keʻena Kaulike i ka manaʻo, e hoʻonohonoho papa hou ʻia aku ka paka lōlō. I kēia manawa, hoʻonohonoho ʻia ka paka lōlō ma ka lāʻau papa ʻekahi. ʻO ka lāʻau o ka papa ʻekahi, he lāʻau ia e hiki wale ai ke hei aku ke kanaka, e like me ka heroina a me ka LSD. A ʻo ka lāʻau papa ʻekolu, emi mai ka hiki ke hei aku. A ʻo ka hoʻopaʻi no ka ʻai ʻana i ka lāʻau papa ʻekolu, ʻaʻole kanono a ʻoʻoleʻa paha ma ke kānāwai pekelala. Ma ka hapanui o nā mokuʻāina, he 40 a emi mai, he lāʻau ka paka lōlō e kū nei i ke kānāwai. Ke ʻāpono ʻia ka hoʻonohonoho papa hou ʻia ʻana aku o ka paka lōlō, e nui aʻe kona noiʻi ʻia ʻana a me ka hoʻohana ʻia ʻana i lāʻau lapaʻau. A ʻo ka hopena, e emi mai ka hoʻopaʻi a e māhuahua aʻe ka hoʻopukapuka ʻana.

Kūkala aʻela ʻo Keoni Thiim o ka hui pōpō paʻipaʻi o ke Kulanui o Hawaiʻi, e haʻalele mai ana ʻo ia i ke Kulanui o Hawaiʻi a e komo ana i loko o ka ʻīpuka lele kulanui. He hoʻokahi ona makahiki i koe e pāʻani pōpō paʻipaʻi ai. ʻO ke Kula Kiʻekiʻe ʻo Kalani kona kulanui i puka mai ai. A ma hope mai, pāʻani akula ʻo ia ma ke Kulanui Kaiāulu o Kāna Palapala. A laila, lele maila ʻo ia i ke Kulanui o Hawaiʻi. ʻO ka ʻawelika o kāna mau hoʻopio, he 1.57. A he 40 āna ʻeki. Ua ʻōlelo ʻia, i kēia kikina aʻe, he ʻumi ana mea pāʻani hou o Hawaiʻi.

ʻO Hawaiʻi ka hui helu ʻelua o ka Hoʻokūkū Inoa Moho Polo Wai o nā wāhine o ka ʻAhahui ʻĀlapa Kulanui Aupuni ma Berekelē i Kaleponi. Ma ka puni mua o ka lā 10 o Mei, e kūʻē aku ana nā Wāhine Ānuenue iā Princeton.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

He naiʻa, he iʻa lele.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka i lele ʻē kona manaʻo.

ʻElua mea pāʻani pōpō peku o Hawaiʻi i lilo i mea pāʻani loea.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 29 o ʻApelila, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka heluhelu. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

ʻElua mau mea pāʻani pōpō peku o Hawaiʻi nei i koho ʻia no ka pāʻani ʻana ma ke ʻano he loea ma ke Kuʻikahi Pōpō Peku Aupuni. Mālama ʻia aku nei ka wae ʻana i kēlā pule aku nei. A ma ka puni ʻekolu, ʻo Roman Wilson ke koho 84, na Pitabuga ʻo ia i koho. No Hawaiʻi nei nō ʻo Wilson, mai ke Kula Kiʻekiʻe ʻo Kāna Lui ʻo ia i puka mai ai. A ʻo kona kula nui i pāʻani pōpō peku ai, ʻo Mikigana, a kāʻili aku nei nā keiki o Mikigana i ka inoa moho pōpō peku ma Ianuali iho nei. He ʻāʻapo ʻo Wilson, a alakaʻi aku nei ʻo ia i ko Mikigana i ke kikina nei ma ka ʻapo ʻana, he 48, ma ka ʻīā ʻapo, he 789, a ma ka ʻai holo ʻapo, he 12. A ʻo ka lua o ka mea pāʻani pōpō peku o Hawaiʻi, ʻo Marist Liufau. Ma ka puni ʻekolu nō, a ʻo ke koho 87. ʻO kona kula kiʻekiʻe i pāʻani ai, ʻo ka Punahou. A ʻo Notre Dame ke kulanui. He mahikua ʻo Liufau a na nā Kaopoe o Dalasa ʻo ia i koho. Ma ke kikina nei i hala, he ʻekolu kulaʻi ʻalihikūlele a Liufau, he ʻeono āna kulaʻi ma hope aku o ka laina hoʻouka, a he 44 kulaʻi pau loa.

ʻO nā Wāhine Ānuenue ka Inoa Moho Polo Wai o ka ʻAhahui Komohana Nui. I ka Lāpule nei, lanakila aku nei lākou ma luna o Kekaha Loa ma ka helu ʻai he 9 i ka 5. I kēia manawa, ʻo Hawaiʻi ka helu ʻelua o ke ao nei. A i kēia lā ana e ʻike ʻia ai ko lākou kūlana ma ka Hoʻokūkū Inoa Moho o ka ʻAhahui ʻĀlapa o nā Kulanui Aupuni. Aia ana ma Berekelē i Kaleponi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau.

He ʻaloʻalo kuāua no kuahiwi.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka wiwo ʻole.

E ʻāpono ʻia ana nō paha ka Pila Kenekoa 2919.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 26 o ʻApelila, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua lōkahi ka manaʻo o ke kōmike hui ʻia o nā Hale ʻelua o ka ʻAha ʻŌlelo o Hawaiʻi nei ma ka ʻāpono ʻana i ka Pila Kenekoa 2919. A i kēia manawa, aia nō i mua o ka Hale o nā Lunamakaʻāinana a me ka ʻAha Kenekoa no ka holo o ia pila a me ka holo ʻole paha. A ua hoʻohiki ʻē nō ke Kiaʻāina Josh Green e pūlima i ka pila ke hiki aku i mua ona. ʻAʻole i lawa nā wahi noho i emi kūpono ka uku hoʻolimalima ma Hawaiʻi nei a puni. A ua ʻoi loa aku ia pilikia i ka hopena o nā ahi o ka lā 8 o ʻAukake ma Maui. Aia nō kekahi mau ʻohana o Lāhainā ke noho akula ma nā hōkele me ke kali ʻana iho ʻo ka loaʻa mai o kahi noho kūpono no ka wā lōʻihi.

A he mau pila hou ko ka Hale a me ka ʻAha Kenekoa e hoʻokaʻawale ana i mau puʻu kālā no ka pono o nā kānaka o ka Malu ʻUlu o Lele. ʻO ka huina pau, he hoʻokahi biliona paha kālā a emi mai. E koho hope loa ʻia ana ka Pila Hale 1800 i kēia lā, a i kēia pule aʻe paha, ʻo ka Pila Kenekoa 3068 a me ka Pila Kenekoa 582.

ʻO nā Wāhine Ānuenue pāʻani polo wai ka helu ʻelua ma ke ao nei. ʻO lākou nō hoʻi ka hui helu ʻekahi o ka Hoʻokūkū Inoa Moho o ka ʻAhahui Komohana Nui. E ulele ana ka pāʻani i kēia Pōʻalima ma Davis i Kaleponi. E kūʻē aku ana ʻo Hawaiʻi iā Kaleponi Mokuʻāina Fulatona ma ka puni mua. Aia ka puni wae moho i ka Pōʻaono, a i ka Lāpule ana e kūʻē ai nā kāʻeʻaʻeʻa ʻelua no ka inoa moho. ʻO nā hoʻokūkū a pau, e hoʻolele ʻia ana ma ESPN+.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻEha ana ʻoe lā i ka makani kuʻi o ka Ulumano.

ʻO ia hoʻi, e ʻeha ana ka naʻau i nā ʻōlelo hōʻino.