null

Οι πρώτοι Έλληνες εθελοντές έφτασαν στη Βοσνία το 1993. Το Μάρτιο του 1995, δημιουργήθηκε με αίτημα του στρατηγού Ratko Mladić, η Ελληνική Εθελοντική Φρουρά (Grčka Dobrovoljačka Garda, GDG), με τη βάση της στη Βλασένιτσα. Ήταν πλήρως ενσωματωμένη στη Στρατιά του Δρίνου του VRS και είχε στενές σχέσεις με τις ελληνικές υπηρεσίες πληροφοριών· οι δραστηριότητες τους παρακολουθούνταν στενά από την ελληνική πρεσβεία στο Βελιγράδι. Η μονάδα είχα το δικό της έμβλημα, ένα δικέφαλο αετό σε μαύρο φόντο. Γνωρίζουμε πως έλαβε μέρος στην επίθεση του VRS στο θύλακα του ΟΗΕ στη Σρεμπρένιτσα. Έλληνες εθελοντές επίσης εντοπίστηκαν στην περιοχή του Κόνιτς. Μεγάλος αριθμός των μελών της GDG ήταν επίσης μέλη της Χρυσής Αυγής, μια νεοναζιστική οργάνωση στην Ελλάδα, γενικά όμως τα μέλη αντιπροσώπευαν την τυπική ελληνική κοινή γνώμη. Για να στηρίξει την σχέση μεταξύ της GDG και της Χρυσής Αυγής, υπάρχει μια φωτογραφία μερικών μελών της GDG στη Σρεμπρένιτσα να χαιρετούν με ναζιστικό τρόπο. Μετά τη πτώση της Σρεμπρένιτσα, Σέρβοι και Έλληνες στρατιώτες ύψωσαν τέσσερις σημαίες στην Ορθόδοξη εκκλησία στη Σρεμπρένιτσα: τη Σερβική, την Ελληνική, τη Βυζαντινή και τη σημαία της Βεργίνας. Αναφέρεται επίσης πως τραβήχτηκε βίντεο από το γεγονός αυτό για προπαγανδιστικούς λόγους. Οι Έλληνες γιόρταζαν όλη νύχτα με τους Σέρβους συναδέλφους τους και τραγουδούσαν τον Ελληνικό και Σερβικό εθνικό ύμνο. Την ίδια μέρα που έπεσε η Σρεμπρένιτσα, ο εθνικής εμβέλειας τηλεοπτικός σταθμός, MEGA, έκανε τηλεφωνική συνέντευξη με ένα Έλληνα εθελοντή από τη Σρεμπρέντιτσα, που ανέφερε με ενθουσιασμό, «Όταν τελείωσε το πυροβολικό το βομβαρδισμό προχωρήσαμε και ‘καθαρίσαμε’ το μέρος!».

Η λέξη αναρχία κουβαλά μεγάλο βάρος πάνω της. Δημιουργεί εικόνες ανθρώπων με κάπες και πλατύγυρα καπέλα να κρατάνε μαύρες μπάλες με αναμμένα φυτίλια που γράφουν, ενημερωτικά, ΒΟΜΒΑ με λευκή μπογιά στο πλάι. Έχε γίνει ένα είδος συνώνυμου για την κατάρρευση τη κοινωνίας και της τάξης σε απόλυτο χάος· σαν ένα τοπίο του Hieronymus Bosch γεμάτο με κλέφτες, φρενιασμένους ανθρώπους, γίγαντες με τρύπιες βάρκες για πόδια και τσόφλια αυγών για σώμα. Στη μαζική συνείδηση των ταμπλόιντ, η αναρχία έχει απλουστευθεί σε μια υπερβίαιη και παρανοϊκή εκδοχή του Κατάσκοπος εναντίον Κατασκόπου, προσαρμοσμένη από ένα σενάριο που έγραψαν ο Rasputin και ο Unabomber. Σίγουρα όχι μια γοητευτική πρόταση, και όμως σε ολόκληρη την ιστορία αυτή είναι η ιδέα την οποία ακολούθησαν μερικοί από τους λαμπρότερους και πιο ανθρωπιστές στοχαστές μας, και στην οποία αφοσιώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες γενναίοι άνδρες και γυναίκες ή και έδωσαν για αυτή τις ζωές τους. Αν ο Darwin στα τελευταία του χρόνια κατέληξε να θεωρεί την αναρχία ως τη πιο λογική πολιτική θέση, μπορούμε να την απορρίπτουμε συνοπτικά, είτε ως άπιαστο ουτοπικό όνειρο είτε ως μια συνταγή για τεράστιο φρενοκομείο; Πριν πετάξουμε την αναρχία στο καλάθι των πεταμένων ιδεών μαζί με τη θεωρία της Επίπεδης Γης και τα δάνεια του 110%, μήπως θα πρέπει να κάνουμε μια προσπάθεια να ανακαλύψουμε τι πράγματι σημαίνει η λέξη;

Ο Ροβινσώνας Κρούσος κοιτούσε την ιδιοκτησία του με ικανοποίηση. Χρόνια πριν, η θάλασσα τον είχε ξεβράσει σ’ αυτό το νησί, και χάρη στο θεό, τώρα δεν στερούνταν τίποτα. Σαν καλός Άγγλος, είχε το δικό του σπίτι με φράχτη, άφθονα φρούτα να μαζέψει, σιδερένια εργαλεία για κυνήγι ή τη καλλιέργεια κριθαριού και ρυζιού, σταφύλια για κρασί, κατσίκες για γάλα, έναν παπαγάλο για να τον διασκεδάσει, και τώρα τελευταία τον «Παρασκευά», τον υπηρέτη σύντροφο του (που του θύμιζε τους σκλάβους από την Αφρική που είχε χάσει στο ναυάγιο – να μπορούσε ίσως η φυτεία του στη Βραζιλία να έχει κέρδος δίχως αυτούς;). Είναι αυτός, ο Ροβινσώνας, ικανοποιημένος; Είναι καιρός για να χαλαρώσει; Όχι! η ζωή είναι σύντομη, και η μέρα έχει είκοσι τέσσερις ώρες. Θα έπρεπε να ακούει το παπαγάλο ή να διαβάζει τη βίβλο; Να οργώνει το χωράφι ή να διδάξει αγγλικά στο Παρασκευά και το Ευαγγέλιο; Να κάνει περισσότερα ακόντια σε περίπτωση που επιστρέψουν οι κανίβαλοι; Μπορεί να κάνει μόνο λίγα πράγματα μέσα σε μια μέρα. Ίσως τον επόμενο μήνα, όταν τελειώσει με αυτά τα ακόντια και αφού ο Παρασκευάς ξεστομίσει μια ριμάδα πρόταση στα αγγλικά, ίσως τότε να έχει χρόνο για ένα διάλλειμα.

Πριν από είκοσι χρόνια, ο Dwight Macdonald δημοσίευσε μια σειρά από άρθρα στο Politics πάνω στην ευθύνη των λαών και ειδικά πάνω στην ευθύνη των διανοούμενων. Τα διάβασα ως προπτυχιακός φοιτητής στα χρόνια μετά το πόλεμο και είχα την ευκαιρία να τα διαβάσω ξανά πριν μερικούς μήνες. Μου φαίνονται σαν να μην έχασαν καθόλου από τη δύναμη τους ή την πειστικότητα τους. Ο Macdonald καταπιάνεται με το ερώτημα της ενοχής του πολέμου. Θέτει το ερώτημα: Σε πιο βαθμό ήταν υπεύθυνοι ο γερμανικός ή ο ιαπωνικός λαός υπεύθυνος για τις θηριωδίες που διαπράχτηκαν από τις κυβερνήσεις τους; Και, πολύ σωστά, στρέφει το ερώτημα προς εμάς: Σε πιο βαθμό ο βρετανικός ή ο αμερικάνικος λαός είναι υπεύθυνοι για τους βάρβαρους βομβαρδισμούς κατά αμάχων, τελειοποιημένη ως πολεμική τεχνική από τις Δυτικές δημοκρατίες και φτάνοντας στη κορύφωση τους στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, αναμφίβολα μεταξύ των πιο απαράδεκτων εγκλημάτων στην ιστορία. Σε ένα προπτυχιακό φοιτητή το 1945-46 – σε οποιονδήποτε που η πολιτική και η ηθική του συνείδηση διαμορφώθηκε από τους τρόμους της δεκαετίας του 1930, από το πόλεμο στην Αιθιοπία, τους ρωσικούς διωγμούς, το «Κινέζικο Επεισόδιο», τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, τις ναζιστικές θηριωδίες, την Δυτική αντίδραση απέναντι σ’ αυτά και, εν μέρει, την συνενοχή για αυτά – αυτά τα ερωτήματα είχαν ιδιαίτερη σημασία και δριμύτητα.

Η επανάσταση έστειλε τον Thomas Hobbes στην εξορία· η αντεπανάσταση τον έστειλε πίσω. Το 1640, οι κοινοβουλευτικοί αντίπαλοι του Καρόλου Α΄, όπως ο John Pym, αποκήρυτταν οποιονδήποτε «κήρυττε για απόλυτη μοναρχία όπου ο βασιλιάς μπορεί να κάνει ό,τι επιθυμεί». Ο Hobbes είχε μόλις ολοκληρώσει τη συγγραφή των Στοιχείων του Νόμου, που έκανε ακριβώς αυτό. όταν συνέλαβαν τον ανώτερο σύμβουλο του βασιλιά και ένα θεολόγο που υποστήριζαν την απεριόριστη βασιλική εξουσία, ο Hobbes αποφάσισε ότι ήταν καιρός να φύγει. Δίχως καν να πακετάρει τα πράγματα του, έφυγε από την Αγγλία για τη Γαλλία. Έντεκα χρόνια και ένα εμφύλιο πόλεμο μετά, ο Hobbes έφυγε από τη Γαλλία για την Αγγλία. Αυτήν τη φορά έτρεχε να ξεφύγει από τους μοναρχικοί. Όπως και πριν, ο Hobbes είχε μόλις τελειώσει ένα βιβλίο. Ο Λεβιάθαν, θα εξηγούσε αργότερα, «πολεμάει για λογαριασμό όλων των βασιλέων και όλων εκείνων που, υπό οποιοδήποτε τίτλο, φέρουν τα δικαιώματα των βασιλέων». Ήταν το δεύτερο μισό αυτού του ισχυρισμού, με την φαινομενική αδιαφορία του για την ταυτότητα του κυρίαρχου, που τον έβαλε σε μπελάδες αυτή τη φορά. Ο Λεβιάθαν δικαιολόγησε, όχι, απαίτησε από τους ανθρώπους να υποταχθούν σε οποιοδήποτε άτομο ή άτομα ικανά να τους προστατεύσουν από ξένες επιθέσεις και πολιτικές αναταραχές. Με την κατάργηση της μοναρχίας και τις δυνάμεις του Oliver Cromwell να ελέγχουν την Αγγλία και να φροντίζουν για την ασφάλεια του λαού, ο Λεβιάθαν μοιάζει να υποστηρίζει ότι όλοι, συμπεριλαμβανομένων των ηττημένων μοναρχικών, να δηλώσουν πίστη στην Κοινοπολιτεία. Μορφές αυτής της θέσης είχαν ήδη φέρει την δολοφονία του Anthony Ascham, πρέσβη της Κοινοπολιτείας, από μοναρχικοί εξόριστους στην Ισπανία. Έτσι, όταν ο Hobbes έμαθε ότι οι κληρικοί στη Γαλλία προσπαθούσαν να τον συλλάβουν - ο Λεβιάθαν ήταν επίσης έντονα αντικαθολικός, γεγονός που πρόσβαλε τη Βασιλομήτωρα – έφυγε από το Παρίσι και επέστρεψε στο Λονδίνο.

Τα περιστατικά γενοκτονίας ως κοινωνικό φαινόμενο μπορεί να εντοπιστεί πίσω στις βιβλικές εποχές. Η περιοδική της εμφάνιση στην ιστορία, ωστόσο, υπογραμμίζει την επικαιρότητα και τη σημασία της ως κοινωνικό πρόβλημα. Πράγματι, η καταγεγραμμένη ιστορία είναι γεμάτη με επεισόδια γενοκτονικής βίας που χαρακτηρίζουν τα εξελικτικά στάδια πολλών φυλών, εθνών και εθνικοτήτων. Υπό την έννοια αυτή, πολύ λίγες ανθρώπινες ομάδες μπορούν να εξαιρεθούν από τη σχετική κληρονομιά. Επιπλέον, πολλά έθνη-κράτη που με σύγχρονα μέτρα και σταθμά μπορεί να μην περιλαμβάνονται, ξεχωρίζουν ιστορικά. Χαρακτηριστικά μεταξύ τους είναι οι Εβραίοι στην προσπάθεια τους να εγκατασταθούν στην Παλαιστίνη συγκρούστηκαν και πολέμησαν πολλούς βιβλικούς λαούς και στη πορεία… «τους καταστρέψαμε ολοκληρωτικά… με τις γυναίκες και τα μικρά τους», και οι Άγγλοι με την «μέθοδο υπερπόντιας εγκατάστασης» που ο Toynbee περιγράφει ως γενοκτονία, ιδιαίτερα όσον αφορά τους ιθαγενείς του νησιού της Τασμανίας. Με τον ίδιο τρόπο, πολλές πτυχές της κακομεταχείρισης των φυλών των Ινδιάνων στην Βόρεια Αμερική ταιριάζουν σ’ αυτή τη κατηγορία. Μια πρόσφατη μελέτη από ένα Γάλλο ακαδημαϊκό ασχολείται σε βάθος με την ιστορική διάσταση αυτού του προβλήματος και επίσης είναι διαθέσιμη μια σύνοψη στην μορφή ιστορικού περιγράμματος. Υπό το φως αυτού του γεγονότος, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς γιατί η ιστορική επανάληψη ενός κοινωνικού φαινομένου δεν έχει καταγραφεί ως σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο, ιδιαίτερα μεταξύ κοινωνικών στοχαστών και κοινωνικών επιστημόνων. Όπως με επάρκεια ανέφερε ο Blumer, δεν κατανοούμε ακόμη πλήρως και πολύ λιγότερο αξιολογούμε τους τρόπους με τους οποίους ακόμη και οξεία κοινωνικά προβλήματα τείνουν να επιμείνουν για μεγάλες χρονικές περιόδους δίχως να αποκτήσουν την σωστή αναγνώριση ως τέτοια. Ούτε οι δημόσιοι αξιωματούχοι ούτε και οι πολιτικοί επιστήμονες είναι σημαντικοί εδώ αλλά αντίθετα κατά τον Blumer το ζήτημα είναι μια μάλλον περίπλοκη επιλεκτική διαδικασία συλλογικών αντιλήψεων, ορισμών, αξιολογήσεων και κρίσεων. Στο βαθμό που υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια αναγνώριση και αξιολόγηση της γενοκτονίας ως οξύ κοινωνικό πρόβλημα, η ανάλυση του εξ ανάγκης πρέπει να έχει έναν σαρωτικό προσανατολισμό που να φτάνει στα βάθη της ιστορίας. Ωστόσο μια τέτοιου τύπου μέθοδος εμποδίζεται από αρκετούς παράγοντες. Ένας σημαντικός αφορά το ζήτημα του ορισμού. Επειδή ο όρος προέρχεται από την μετά τον 2ο ΠΠ περίοδο και είναι άμεσα συνδεδεμένος με το ολοκαύτωμα του 2ου ΠΠ, δημιουργεί προβλήματα εφαρμογής σε προηγούμενα γεγονότα. Το γεγονός της πρόσφατης επινόησης και ευρείας αποδοχής της έννοιας της γενοκτονίας κατά ένα τρόπο επιβεβαιώνει πτυχές της συλλογικής συμπεριφοράς αποδοχής του. Δηλαδή, υπάρχει μια σταθερή και αυξανόμενη ανησυχία, από πλευράς του διεθνούς κοινού, σχετικά με το κίνδυνο γενοκτονίας σε παρούσες όπως και σε μελλοντικές διεθνείς συγκρούσεις.

«Έτσι, όποιος σκοτώσει τον Κάιν», σύμφωνα με τις Γραφές, «θα τον βρει επταπλάσια εκδίκηση». Μπορεί να υπάρξει μόνο μία ερμηνεία αυτού του στίχου: Ο Κάιν αξίζει όσο επτά άνθρωποι εξαιτίας της πράξης του. Τονίζεται όμως μόνο η καταστρεπτική πτυχή αυτής της πράξης και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον παράλογο-πρωτόγονο χαρακτήρα του συνειδητού κίνητρου της, που ελάχιστα απασχόλησε στον ίδιο τον δράστη. Γιατί αυτή η πράξη αποτελεί τη γέννηση της επαναστατικής διαμαρτυρίας. Δεν ήταν η αιώνια ελπίδα, σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, αλλά η αιώνια δυσφορία που είχε έρθει στον ευτελισμένο κόσμο ως το μοναδικό καλό. Και πίσω από αυτήν την φαινομενικά παράλογη, κακή πράξη που αναδύεται με αινιγματικά ξαφνικό τρόπο από το σκοτεινό ασυνείδητο, η αιώνια στιγμή αυτού του αξεπέραστου και ακατάλυτου καλού εκδηλώνεται ως η βαθύτερη πραγματικότητα.

Με όρους ακτιβισμού για τα άτομα στην σεξεργασία, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ νομιμοποίησης και αποποινικοποίησης. Η νομιμοποίηση είναι το μοντέλο που κυρίως έχει δοκιμαστείς την Ευρώπη, που αντιμετωπίζει τα άτομα στη σεξεργασία με ταξικό τρόπο, με τα άτομα να κατηγοριοποιούνται και αδειοδοτούνται. Συνεχίζει να δημιουργεί πολλά κρατικά εμπόδια εισόδου στη βιομηχανία. Αντί να προωθεί την πλήρη πρωτοβάθμια φροντίδα, όπως αξίζει στους πάντες, το κράτος τελικά μπορεί να αντιμετωπίζει τα άτομα στη σεξεργασία ως φορείς ασθενειών, και να εστιάζει μόνο στα τεστ για σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Το σκανδιναβικό μοντέλο λειτουργεί πάνω σε μια ιδέα φιλελεύθερης μεταρρύθμισης, με την άποψη πως, αν τερματίσεις τη ζήτηση, θα τερματίσεις την προσφορά. Αυτό είναι απλά αναληθές. Οι άνθρωποι θα επιθυμούν πάντα την στενή επαφή, θα θέλουν πάντα σεξ, και ο κόσμος θα θέλει να αγγίξει. Απλά το αναγκάζει να είναι πιο κρυφό, και πιο επικίνδυνο.