Aλήθειες, ψέμματα και ειδήσεις/ρεπορτάζ υγείας…Truth, lies and health news…
Tον περασμένο Δεκέμβρη είχα την τύχη να παρακολουθήσω ως υπότροφος ένα εξαιρετικό σεμινάριο στo Salzburg Global Seminar με θέμα «The Greatest Untapped Resource in Healthcare? Informing and Involving Patients in Decisions about Their Medical Care». Για το σημαντικό αυτό σεμινάριο, δεν έχω αναφερθεί ακόμη, διότι μέχρι τώρα διάβαζω μέρος της βιβλιογραφίας, σχετικά με τα θέματα που αναπτύχθηκαν στο σεμινάριο.
Μεταξύ άλλων στο σεμινάριο ανεπτύχθηκαν τα θέματα δεοντολογίας που προκύπτουν από τον τρόπο που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το ιντερνέτ χειρίζονται και παρουσιάζουν τις ειδήσεις και το ρεπορτάζ υγείας. Δεν θα πρέπει να αγνοούμε τη δύναμη που αποκτά η είδηση ή το ρεπορτάζ όταν εμφανίζεται στα ΜΜΕ και το ιντερνέτ. Αποκτά οντότητα και συμβάλλει στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για τις ασθένειες, τα νέα φάρμακα και θεραπείες.
Εισηγητής ήταν ο Gary Schwitzer, εκδότης του ΗealthNewsReview.org , online οργάνωσης που καθημερινά εξετάζει και βαθμολογεί νέα υγείας που δημοσιεύουν τα πρακτορεία ειδήσεων των
ΗΠΑ. Ο Gary Schwitzer είναι ένας εξαιρετικά έμπειρος δημοσιογράφος του τομέα υγείας με υπερ-τριακονταπενταετή καριέρα στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση και το ιντερνετ, και μεγάλη διδακτική εμπειρία ως Καθηγητής Δημοσιογραφίας Υγείας και Δεοντολογίας των Μ.Μ.Ε. στη Σχολή Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστημίου της Μιννεσότα, ΗΠΑ.
Οι εισηγήσεις του Gary Switzer άρχισαν με την προβολή δύο βίντεο του Ray Moynihan, πολυ-βραβευμένου Αυστραλού ερευνητού, δημοσιογράφου υγείας, συγγραφέα και παραγωγού documentaire. Ο Ray Moynihan εργάσθηκε πολλά χρόνια για την Australian Broadcasting Corporation, και τώρα είναι εκ των συντακτών του British Medical Journal, και άλλων εντύπων και διαδικτυακών μέσων και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Newcastle.
Tα δύο σύντομα αλλά πολύ ουσιαστικά βίντεο του Ray Moynihan με τα οποία άρχισε την εισήγησή του ο Gary Switzer, ήταν το Unhealthy Medical Reporting: Selling Sickness και το Unhealthy Medical Reporting: What’s the Problem? στα οποία μιλά για το πώς η φαρμακοβιομηχανία και τα ΜΜΕ μπορούν να επηρεάσουν την αντίληψη του κοινού για τις ασθένειες, τα νέα φάρμακα και θεραπείες. Μέχρι πρόσφατα γνώριζα για το ρόλο των ΜΜΕ αλλά τα συγκεκριμένα παραδείγματα που αναφέρθηκαν στο σεμινάριο, και οι ασκήσεις που κάναμε για τον έλεγχο στον οποίο πρέπει να υποβάλλεται κάθε είδηση για θέματα υγείας, με οδήγησαν μετά τις γιορτές να ερευνήσω περισσότερο το θέμα.
Ετσι αναζήτησα και διάβασα το γνωστό βιβλίο του Ray Moynihan “Selling Sickness: How drug companies are turning us all into patients” που έγραψε μαζί με τον Καναδό ερευνητή Alan Cassels. Στο βιβλίο τους ανέλυσαν το πόσο συχνά ειδήσεις και άρθρα ιατρικού περιεχομένου παραποιούν την πραγματικότητα και ανέφεραν με συγκεκριμένα στοιχεία το κόστος των φαρμάκων ή θεραπειών, τα υπολογιζόμενα οφέλη, και τις παρενέργειες τους, καθώς και το πόσο συχνά οι πηγές των ειδήσεων αυτών, ανέφεραν τυχόν σύγκρουση συμφερόντων των ερευνητών, ιατρών, εταιρειών ή άλλων εμπλεκομένων.
Ο Ray Moynihan και ο Alan Cassels ανέλυσαν 207 άρθρα του έντυπου τύπου και εκπομπές της τηλεόρασης. Από τα 207, 83 δεν είχαν αναλύσει ποσοτικά τα προσδοκώμενα οφέλη των φαρμάκων, και από τα 124 που τα είχαν ποσοτικοποιήσει, μόνο τα 18 είχαν παρουσιάσει τόσο τα σχετικά όσο και απόλυτα οφέλη. Από το σύνολο των ειδήσεων, το 53% δεν είχε καμία πληροφορία για τις πιθανές παρενέργειες, και το 70% δεν έκανε καμία αναφορά στο κόστος. Από τις 170 ειδήσεις που ανέφεραν το όνομα ενός ερευνητή ή άλλου ειδικού ή μιας έρευνας, εξετάσθηκαν οι 85, δηλ. το 50% που ανέφεραν τουλάχιστον ένα με οικονομική σχέση με τον κατασκευαστή του φαρμάκου, σχέση που αποκαλύπτεται μόνο σε 33 από τις 85 ειδήσεις.
Η ελλειπής ή κακή πληροφόρηση από τα ΜΜΕ για θέματα υγείας των πολιτών και ιδιαίτερα των μεταξύ αυτών ασθενών, δεν είναι χωρίς επακόλουθα. Διότι με τη διασπορά ελλειπούς ή κακής πληροφόρησης για νέα φάρμακα, θεραπείες και διαγνωστικές εξετάσεις και κυρίως για ενοχοποίηση φυσικών καταστάσεων ώς παθήσεων, δημιουργούνται στους πολίτες όχι μόνον αβάσιμες προσδοκίες, αλλά και φόβος ότι από κάτι πάσχουν, που θα πρέπει να το θεραπεύσουν με το τελευταίο φάρμακο για το οποίο διάβασαν ή άκουσαν κάπου….
Τα χρήματα που μπορούν να κερδηθούν από υγιείς ανθρώπους που οδηγούνται να πιστεύουν ότι πάσχουν από κάτι, είναι παρά πολλά. Οι φαρμακευτικές εταιρείες προωθούν ασθένειες και τις προβάλλουν ως επικίνδυνες στους γιατρούς, προκειμένου να τους πείσουν να συνταγογραφήσουν γι αυτές, και στους καταναλωτές για να πεισθούν ότι οι ενοχλήσεις που τυχόν αισθάνονται πρέπει να αντιμετωπισθούν φαρμακευτικά……
Ο Ray Moynihan & ο Alan Cassels στο βιβλίο τους δίνουν παραδείγματα αυτής της καπηλείας της ασθένειας (disease mongering), που μοναδικό σκοπό έχει να δημιουργήσει νέες ή να επεκτείνει τις υπάρχουσες ενδείξεις για νέα ή για υπάρχοντα φάρμακα και προτείνει πώς να περιορίσουμε αυτή την πρακτική.
Μερικές μέθοδοι μετατροπής φυσιολογικών καταστάσεων της καθημερινής ζωής ή επακόλουθων της μετάβασης στην ώριμη ή στη τρίτη ηλικία σε παθολογικές καταστάσεις, μπορούν να θεωρηθούν ως καπηλεία της ασθένειας (disease mongering): επέκταση των ενδείξεων των θεραπεύσιμων ασθενειών προκειμένου να διευρυνθεί η αγορά γι αυτούς που πωλούν και διαθέτουν φάρμακα, διαγνωστικές εξετάσεις και θεραπευτικές μεθόδους. Οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν περιορίζονται μόνον στην παραγωγή φαρμάκων, φροντίζουν και για τη δημιουργία των ασθενειών που θα κληθούν να θεραπεύσουν τα νέα φάρμακα: ενεργούν για την έγκριση προσδιορισμού νέων ασθενειών που στη συνέχεια προωθούν στους γιατρούς για συνταγογράφηση και στους καταναλωτές για να τους κάνουν να διερωτηθούν μήπως πάσχουν από την «νέα» ασθένεια και να αναζητήσουν φαρμακευτική αντιμετώπιση.
Ενώ μερικές πλευρές της «ιατροποίησης» (medicalisation) συνήθων ενοχλήσεων αποτελούν αντικείμενο συζητήσεων, ο μηχανισμός της καπηλείας της ασθένειας (disease mongering) από εταιρείες και η επίδρασή του στη αντίληψη του κοινού για τις ασθένειες, στην ιατρική πρακτική για την υιοθέτηση νέων εξετάσεων, φαρμάκων, θεραπειών, στην υγεία και στους εθνικούς προϋπολογισμούς, συναντούν περιορισμένη κριτική αξιολόγηση από τα ΜΜΕ.
Για πολλές κατηγορίες ασθενειών διαπιστώνεται ένα φαινομενικό ενδιαφέρον για ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για προβλήματα υγείας που δεν διαγιγνώσκονται και δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς, ενώ στη πράξη με αυτές τις ενέργειες ευαισθητοποίησης προωθείται μια συγκεκριμένη άποψη για μια ασθένεια, π.χ. ότι πλήττει πολλούς ανθρώπους, ότι είναι σοβαρή και κυρίως ότι θεραπεύεται. Αυτές οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης, εξηγεί ο Ray Moynihan, είναι συνήθως συνδεδεμένες με τη στρατηγική μάρκετιγκ των εταιρειών και λειτουργούν ως εργαλεία για την επέκταση της αγοράς νέων φαρμακευτικών προϊόντων.
Εναλλακτικές προσεγγίσεις που τονίζουν την περιορισμένη ιατρική βαρύτητα ή τη σχετικά ήπια μορφή ενός προβλήματος ή και τη σημασία των προσωπικών επιλογών υγιεινής ζωής για την επίλυσή του χωρίς τη χρήση φαρμάκων, είτε αποσιωπώνται ή αγνοούνται. Παραδείγματα από πολλές χώρες αποκαλύπτουν τη μείωση των δαπανών για βιοιατρική έρευνα και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της, γεγονός που αφήνει την ανάπτυξη νέων φαρμάκων στην βιομηχανία, που βέβαια επιλέγει να χρηματοδοτήσει μόνον ότι δυνητικά μπορεί να αυξήσει τις πωλήσεις της.
Το βιβλίο εστιάζει στις χιλιάδες τεχνικές που χρησιμοποιούν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες για να επηρεάσουν κάθε δυνατή χρήση φαρμακευτικών προϊόντων, μέσω του μάρκετιγκ, των διαδικασιών έγκρισης φαρμάκων, της πίεσης για αύξηση των τιμών, της έρευνας, της ανάπτυξης κατευθυντηρίων οδηγιών (guidelines), αλλά και του εκμαυλισμού των επαγγελματιών υγείας με χρήματα, πίεση από συναδέλφους, φήμη και δώρα. Ταυτόχρονα οι συγγραφείς θέτουν ερωτήσεις ως πρός τη ετοιμότητα των επαγγελματιών υγείας να θέσουν σε λειτουργία ένα ισχυρό κώδικα ηθικής επαγγελματικής συμπεριφοράς που να διέπει τις σχέσεις τους με την βιομηχανία βιοιατρικών προϊόντων.
Οι τίτλοι των κεφαλαίων του βιβλίου είναι ενδεικτικοί για το περιεχόμενο, π.χ.:
- Πουλώντας σε όλους – Υψηλή χοληστερίνη
- Δουλεύοντας με διασημότητες – Εμμηνόπαυση
- Μετατρέποντας τον κίνδυνο σε ασθένεια – Υψηλή πίεση
- Διαμορφώνοντας την αντίληψη της κοινής γνώμης
- Δοκιμάζοντας τις αγορές – οστεοπόρωση
- Δαμάζοντας τα σκυλιά φύλακες (ΙΒS & FDA)….
Τέλος, η ανάγνωση του βιβλίου θα μας κάνει να δούμε με διαφορετικό μάτι όλα τα φάρμακα που περιέχει το φαρμακείο του σπιτιού μας και να αναρωτηθούμε άν πράγματι τα χρειαζόμαστε όλα αυτά για να είμαστε υγιείς. Αν θα πρέπει να βασιζόμαστε μόνον στα φάρμακα π.χ. για να μειωθεί η χοληστερίνη μας αντί να βελτιώσουμε τη διαίτα μας και να κάνουμε γυμναστική ή να θεωρούμε πανάκεια τα χάπια για την οστεοπόρωση, αντί να αρχίσουμε ασκήσεις με βαράκια….
Σας ενδιαφέρει το θέμα? Θέλετε να μάθετε περισσότερα? …
1. PLoS Medicine Disease Mongering Collection Συλλογή άρθρων που εξέδωσε το PloS Medicine (Public Libraries of Science-Medicine) των ΗΠΑ επ’ ευκαιρία του 1ου ακαδημαϊκού συνεδρίου για την καπηλεία της ασθένειας που έγινε το 2006 στο Newcastle της Αυστραλίας.
2. Peter Conrad, The Medicalization of Society: On the Transformation of Human Conditions into Medical Disorders Ο Peter Conrad είναι Αμερικανός κοινωνιολόγος ιατρικής και ερευνητής και πολυγραφότατος συγγραφέας που ασχολήθηκε με την «ιατρικοποίηση» (medicalisation) συνήθων καταστάσεων και συμπτωμάτων.
3. O Dr. Ben Goldacre , Bad Science, είναι ένας Βρεττανός γιατρός και ψυχίατρος και συγγραφέας επιστημονικών συγγραμάτων αλλά και της εβδομαδιαίας ομώνυμης στήλης Βad Science της εφημερίδας Τhe Guardian.
EpatientGR's Blog 