Ο Καπιταλισμός φέρνει ύφεση-Η Απάτη της «αειφόρου ανάπτυξης»

Ο Νεοφιλελευθερισμός απέτυχε.

Το βρετανικό περιοδικό «Economist» επιχείρησε να αναζητήσει στη θεωρία τις αιτίες των πολυεπίπεδων αλλαγών που συντελούνται παγκοσμίως. Επιχείρησε μιαν αναζήτηση των ιδεών εκείνων που θα συνέβαλαν στην υπέρβαση της μετεξελιγμένης κρίσης και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των ανθρώπων απέναντι στα δικά τους μεγάλα επιτεύγματα, με πρώτο την ιστορικά πρωτοφανή εβδομηκονταετή περίοδο ειρήνης και ευημερίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το περιοδικό, το οποίο απηχεί τις απόψεις του Σίτι και δημοσιεύει όλα τα άρθρα του ανυπόγραφα (φημολογείται ότι οι συνεργάτες του είναι επιφανείς παράγοντες της διεθνούς οικονομικής ζωής, ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Εντι Τζορτζ ήταν ένας εξ αυτών), θεωρεί ότι είναι ώρα να ξανάρθουν στη… μόδα οι οικονομικές ιδέες που έβγαλαν την παγκόσμια οικονομία από τη Μεγάλη Υφεση της δεκαετίας του 1930. Εχει τη σημασία της η πρόταση του συστημικού «Economist», στο μέτρο που δεν εντοπίζει το πρόβλημα στον γιαλό, αλλά στην πορεία των αρμενιστών.
-Καψύλης Αλέξανδρος

2.
Η ανάπτυξη φέρνει ύφεση και αντιστρόφως
Η θεωρία των οικονομικών κύκλων και η αυταπάτη της «αειφόρου ανάπτυξης»

Σελ.1-Σελ.2-Σελ.3–Σελ.4–Σελ.5–Σελ.6

Η δεύτερη μεγάλη οικονομική ιδέα που εκόντες – άκοντες ξαναθυμηθήκαμε τα χρόνια της κρίσης έχει να κάνει με τη θεωρία των οικονομικών κύκλων και ανήκει σε έναν αμερικανό επιστήμονα που παρέμεινε για δεκαετίες ξεχασμένος, επειδή στα χρόνια της οικονομικής ευωχίας αυτός προειδοποιούσε για καταστροφές. Πρόκειται για τον «κασσανδρικό» Χάιμαν Μίνσκι, ο οποίος υποστήριξε ότι η οικονομική ανάπτυξη «τρέφει» την ύφεση. Οτι η περιβόητη «αειφόρος ανάπτυξη» είναι ένας μύθος, καθώς αργά ή γρήγορα η φούσκα θα σκάσει. Και εδώ αξίζει να θυμηθούμε ότι οι αρχαίοι Ελληνες, παρότι δεν πίστευαν στις καταστροφολογίες της Κασσάνδρας (ο άνθρωπος ανέκαθεν απωθούσε τις δυσάρεστες σκέψεις από το μυαλό του), πάντοτε προσέτρεχαν σε αυτήν για να τη συμβουλευτούν.

Λιγότερο σοφοί κατά τα φαινόμενα, οι σύγχρονοι Ελληνες και ξένοι άρχισαν να αναδιφούν στα γραπτά του Μίνσκι μετά την καταστροφή του 2008. Και σήμερα μιλούν για τη «στιγμή του Μίνσκι», την οποία ο ίδιος ευτύχησε να… μην ζήσει, αφού πρόλαβε και πέθανε το 1996, την εποχή ακριβώς που οι ολετήρες Μπιλ Κλίντον και Αλαν Γκρίνσπαν έκοβαν το καπίστρι του παγκοσμιοποιημένου χρηματοοικονομικού καπιταλισμού και τον άφηναν να καλπάσει ανεμπόδιστα προς την καταστροφή μας – όχι αναγκαστικά προς την καταστροφή του, διότι το παρόν αφιέρωμα αυτό ακριβώς δείχνει, την προσπάθεια επιβίωσής του.

«Εχοντας περάσει τα νιάτα του την περίοδο της Μεγάλης Υφεσης, ο Μίνσκι δεν μπορούσε να βγάλει από τον νου του την καταστροφή. Ετσι, αναζήτησε τις αιτίες των οικονομικών κρίσεων και διατύπωσε την υπόθεση της χρηματοοικονομικής αστάθειας, ότι η ευημερία σπέρνει τον σπόρο της επόμενης κρίσης» γράφει ο «Economist». Κι αναρωτιέται κανείς αν η μοίρα των σημερινών νέων, επιστημόνων και μη, είναι να παγιδευτούν στην πικρόχολη δίνη του οικονομικού πεσιμισμού – τι θα απογίνει το αμερικανικό όνειρο;

Καταστραφήκαμε, ε και;

Ο Μίνσκι ερεύνησε την έννοια της επένδυσης και διέκρινε τρία είδη χρηματοδότησης, χαμηλού, μέτριου και υψηλού κινδύνου. Η χρηματοδότηση υψηλού ρίσκου δεν προϋποθέτει την κατοχή κεφαλαίου ούτε απαιτεί αξιόπιστες εγγυήσεις, αλλά βασίζεται στα μελλοντικά κέρδη της επένδυσης. Το συμπέρασμα του Μίνσκι είναι ότι, συν τω χρόνω και ιδιαιτέρως αν η οικονομία βρίσκεται σε αναπτυξιακή τροχιά, ο πειρασμός ανάληψης επενδυτικού ρίσκου και συσσώρευσης χρεών είναι ακαταμάχητος. «Οταν η ανάπτυξη μοιάζει σίγουρη, γιατί να μη δανειστείς περισσότερο;» αναρωτιέται ο «Economist». Γιατί, δηλαδή, να μην πάρεις ένα διακοποδάνειο, ένα εορτοδάνειο και μια Καγιέν με 70.000 ευρώ δίχως προκαταβολή (και δίχως τεκμήριο);

Ο Μίνσκι μελέτησε τις συνέπειες της υψηλής μόχλευσης της οικονομίας. Αμφισβήτησε την αποτελεσματικότητα των αυτορρυθμιζόμενων αγορών και υποστήριξε ότι οι άνθρωποι ενεργούν ανορθολογικά, λαμβάνουν λανθασμένες οικονομικές αποφάσεις, αγνοούν τους συστημικούς κινδύνους και ρέπουν προς την αυταπάτη. Οι ιδέες του υπήρξαν επί δεκαετίες στα αζήτητα, πρόσφατα ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν διακήρυξε επιχαίροντας ότι «όλοι είμαστε Μινσκιστές τώρα», αλλά ο κυνικός «Economist» φροντίζει να «γειώσει» τον αριστερόστροφο νομπελίστα με… μινσκιστικό τρόπο, προβλέποντας ότι «οι μνήμες του 2008 θα ξεθωριάσουν, οι επιχειρήσεις θα αρχίσουν και πάλι να μεγεθύνονται, οι τράπεζες να τις χρηματοδοτούν και οι εποπτικές αρχές να χάνουν τον έλεγχο», για να καταλήξει στην πρόβλεψη ότι ο Χάιμαν Μίνσκι θα περάσει και πάλι στη λήθη και την καταφρόνια. «Οσο απομακρυνόμαστε από την τελευταία κρίση τόσο λιγότερο θέλουμε να ακούμε για την επόμενη που έρχεται» γράφει ο «Economist». Οι ψυχίατροι το περιγράφουν αυτό ως «επανάληψη τραύματος».