(Κείμενο προφορικής εισήγησης στο συνέδριο πολιτικής φιλοσοφίας του Συλλόγου Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «συν Αθηνά», Καβάλα 18-21 Νοεμβρίου 2016)

Η παρούσα εισήγηση σκοπό έχει να παρουσιάσει κύριες πτυχές του γεγονότος ότι τους δύο τελευταίους αιώνες τόσο στα πεδία της πολιτικής σκέψης όσο και στην εμπράγματη κρατική και διεθνή ζωή αντιπαρατίθενται δύο κάθετα διαφορετικές προσεγγίσεις:

• Η πολιτική θεολογία η οποία είτε νεφελοβατεί διεθνιστικά είτε, συχνότερα, αποτελεί οικουμενικίστικη μεταμφίεση ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος.
• Η περιγραφική και αξιολογικά ουδέτερη πολιτική θεωρία που διαθέτει οντολογική αναφορά και που εστιάζει το ενδιαφέρον στην διαφορετικότητα των τυπικών λογικών κάθε οντότητας, τις προϋποθέσεις πολιτικού ορθολογισμού και τις προϋποθέσεις ισορροπίας και σταθερότητας ή το αντίθετο.

Οι σκέψεις που θα αναπτύξω με συντομία εντάσσονται σε μια μακροχρόνια προσπάθεια συνάρτησης της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ με την οντολογία.

Έτσι, υπό ένα αυστηρό επιστημολογικό και μεθοδολογικό πρίσμα προσεγγίζουμε την ανάλυση του Ανθρώπου, του Κράτους και του Διεθνούς Συστήματος με προγραμματική επιστημολογική δέσμευση τα εξής:

1^ον Αναφερόμαστε σε υπαρκτά όντα και δεν φιλοδοξούμε, ως αναλυτές, να κατασκευάσουμε γνωσιολογικά ή άλλως πως το ένα ή το άλλο είδος ανθρωπολογίας. Ούτε μπορούμε να είμαστε ακτιβιστές. Ενδιαφέρει μόνο να καταλάβουμε, σε πρώτη τουλάχιστον φάση, πως προσανατολίζονται και τι κάνουν τα πολυκύμαντα ατομικά και συλλογικά όντα.

2^ον Ως εκ τούτου η ανάλυση δεν εκπορεύεται από κάποια ιδεολογία και δεν σχετίζονται με ιδεολογικά δόγματα τα οποία προγραμματικά αξιώνουν την κατασκευή ανθρωπολογίας.

3^ον Κατά συνέπεια μεθοδολογικά η ανάλυση αυτοπεριορίζεται στην αξιολογικά ελεύθερη περιγραφή και ερμηνεία.

4^ον Εξ αντικειμένου εάν όχι αναγκαστικά, επίσης, είναι ηθικά ουδέτερη, καθότι προγραμματικά διαπιστώνει υπάρχουν τόσες δέσμες πολιτικών ηθικών όσα και τα κράτη ή καλύτερα όσες και οι κοινωνίες.

Υποχρεωτικά στο επίκεντρο της έρευνας τίθεται η κοινωνικοπολιτικά εκπορευμένη πολιτική ηθική επειδή δεν εντοπίζεται κάποια παγκόσμια κοινωνία και κάποιο παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα οπότε και βάσιμα απορρίπτεται η ύπαρξη πλανητικής πολιτικής ηθικής.

Παρενθετικά υπογραμμίζεται ότι θα ήταν μεγάλο επιστημονικό και πραγματολογικό λάθος εάν θεωρηθούν οι διακρατικές συμβάσεις ως ηθικά θεμελιωμένες διότι αφορούν την οριοθέτηση της διεθνούς τάξης η οποία ιστορικά δεν χαράσσονται με κάποιο κριτήριο ηθικής ή δικαιοσύνης εξ ου και η διεθνής τάξης αμφισβητείται συχνά και ποικιλότροπα.

Τρία είναι λοιπόν τα επίπεδα ανάλυσης, του Ανθρώπου, του Κράτους και του Διεθνούς Συστήματος[2]

Στο πρώτο επίπεδο, του Ανθρώπου, η ατομική ηθική είναι ανεξερεύνητη καθότι κρύβεται μέσα στην υπαρξιακό πυρήνα της κάθε ανθρώπινης οντότητας και κυμαίνεται αστάθμητα και απρόβλεπτα πάνω στο εκκρεμές της ανθρώπινης φύσης κάθε ατόμου.

Στο δεύτερο επίπεδο, το Κρατικό, η κοινωνικοπολιτικά εκπορευμένη πολιτική ηθική σκοπό έχει να προσαρμόζει την ατομική ηθική στις επιταγές του συλλογικού βίου.

Η κοινωνικοπολιτικά προσδιορισμένη πολιτική ηθική, για να παραφράσω τον Κονδύλη, ανεξαρτήτως μύχιων επιθυμιών του καθενός κατευθύνει και προσαρμόζει τον πολίτη σε μια σταθμητή και ελέγξιμη τροχιά, καθιστώντας εφικτή την πολιτισμένη συλλογική ζωή.

Η πολιτική ηθική είναι τα κοινωνικοπολιτικά σμιλευμένα κριτήρια και παράγοντες που συγκροτούν και νομιμοποιούν τα ανά πάσα στιγμή «συστήματα» δικαιοσύνης και που καλούν τους πολίτες να συμμορφωθούν με αυτά στο όνομα της συλλογικής ευημερίας, ευταξίας, αυτοσυντήρησης και ασφάλειας. Η πολιτική ηθική για να υπάρχει εντάσσεται σε ένα Κοινωνικό και Πολιτικό γεγονός, διαθέτει, δηλαδή, οντολογική αναφορά.

Η πολιτική ηθική για να μην απορρέει από κάποια ιδεολογία ορίζεται ή πρέπει να ορίζεται πάντα κοινωνικά.

Η πολιτική ηθική, κατά βάση, ουσιαστικά και εμπράγματα, ενδοκρατικά οριοθετεί την ανά πάσα στιγμή δικαιοσύνη επί όλων των ζητημάτων της κοινωνικοπολιτικής ζωής, νομιμοποιεί τις πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες, αλλάζει σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του κοινωνικοπολιτικού συστήματος στο οποίο ανήκει και αποτυπώνεται στους νόμους, τα Συντάγματα και κάθε άλλη κανονιστική δομή, όπως είναι ανά πάσα στιγμή, και όπως αλλάζει στον τόπο και στον χρόνο.

Μια παγκόσμια πολιτική και κατά συνέπεια ηθική / πολιτική / δικαιακή τυπολογία είναι ανέφικτη καθότι στον πλανήτη Γη υπάρχουν πολλές ετερογενείς και ανομοιογενείς κοινωνίες διαφορετικής κοσμοθεωρητικής, ηθικής και πολιτικής συγκρότησης.

Ως υποθέσεις εργασίας μιας μη ιδεολογικής πολιτικής σκέψης θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

1. Οι κοινωνίες προϋπάρχουν ημών και διαθέτουν οντολογική ετερότητα οι ρίζες της οποίας αναζητούνται στην φάση της γένεσής τους.
   1. Εάν υπάρχει κοινωνία έχουμε οντολογία και εάν δεν υπάρχει βρισκόμαστε σε προ-πολιτική κατάσταση.
   2. Η διαδρομή του πολιτικού πολιτισμού της γνωστής ιστορίας, πρέπει να σημειώσουμε, υπολογίζεται στα 5 χιλιάδες χρόνια και στην πορεία γέννησε πολλές κοινωνικές οντότητες που διαιωνίσθηκαν επί αιώνες, πολλές από τις οποίες αποδείχθηκαν θνησιγενείς ή κάποιες άλλες που ατύχησαν ιστορικά καθότι καταλήφθηκαν και εξοντώθηκαν ή ενσωματώθηκαν και ολοκληρώθηκαν βίαια εντός ισχυρότερων κοινωνιών.
   3. Εάν μια κοινωνία υπάρχει ως διακριτή οντότητα εξ ορισμού διαθέτει υπόσταση που γεννιέται στην αφετηρία της και που στην συνέχεια επειδή εξ αντικειμένου βρίσκεται σε ένα ανταγωνιστικό και συχνά θανάσιμα εχθρικό περιβάλλον για να συνεχίσει να υπάρχει και να μην αφομοιωθεί ή εξαφανιστεί αγωνίζεται διαρκώς να αυτοσυντηρηθεί κάτι που συνδέεται με την υπόστασή της και την ισχύ της.
   4. Τα σύγχρονα ιδεολογικά δόγματα κάνουν την υπόθεση ότι οι κοινωνίες δεν διαθέτουν ανθρωπολογική υπόσταση, ότι είναι πολιτικοανθρωπολογικά αδιαμόρφωτες ή κατά τον φορέα του εκάστοτε δόγματος κακά διαμορφωμένες και ότι θα πρέπει να συμμορφωθούν σύμφωνα με τις επιταγές του ενός ή άλλου ιδεολογικού δόγματος ή κάποιας απόχρωσής του ή ακόμη και τις επιταγές του υποκειμενισμού του εκάστοτε φορέα του δόγματος.
      1. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι καθότι οι κοινωνίες αφότου γεννηθούν και εάν επιβιώνουν ως διακριτές οντότητες διαθέτουν πάντα την δική τους οικεία οντολογική ετερότητα και την δική τους ανθρωπολογική υπόσταση που διαρκώς αναπτύσσεται σύμφωνα με τις προϋποθέσεις τους και κυρίως σύμφωνα με τον πολιτισμό τους και τις πολιτικές τους παραδόσεις.
      2. Μια κοινωνία δεν ταξινομείται ως κακή ή καλή γιατί η ανθρώπινη οντολογία συνιστά γεγονός πέραν υποκειμενισμών ή αξιολογικών κρίσεων του καθενός. Κάθε κοινωνική οντότητα δικαιούται και ουσιαστικά πάντα υποβόσκει η αξίωση συλλογικής ελευθερίας για να επιδίδεται απερίσπαστα στην πολιτική της συγκρότηση και την πολιτική της θέσπιση σύμφωνα με τις οντολογικές της προϋποθέσεις.
         1. Αριστοτελικά σκεπτόμενοι Ελευθερία ορίζεται ως η δυνατότητα μιας συλλογικής οντότητας να απολαύσει την ετερότητά της σύμφωνα με τις οντολογικές της προϋποθέσεις όπως είναι και όπως εξελίσσονται.
         2. Αυτό προϋποθέτει αυτοδιάθεση και ο προσεκτικός αναγνώστης του Χάρτη του ΟΗΕ θα προσέξει ότι όλα τα κράτη επικύρωσαν την εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία και την μη επέμβαση που διασφαλίζουν την εσωτερική αυτοδιάθεση ως Υψηλές Αρχές του διεθνούς δικαίου.
         3. Αντίστοιχες ήταν και οι διακρατικές θεσπίσεις της κλασικής εποχής όταν το «ιδεώδες της Ανεξαρτησίας» εθεωρείτο αναγκαία προϋπόθεση εσωτερικής αυτοδιάθεσης και δημοκρατίας.
      3. Μετά την γένεσή τους υπό συνθήκες που βασικά μας είναι άγνωστες, οι κοινωνίες διαρκώς συγκροτούνται και διαμορφώνονται εντός ενός κοσμοθεωρητικά συγκεκριμένου προσανατολισμού που θεμελιώνεται στις έσχατες λογικές της φάσης του αγώνα για απόκτηση πολιτικής κυριαρχίας.
         1. Για ένα ακόμη λόγο, αυτές οι κοσμοθεωρητικές παραδοχές έχουν εξαρχής ως άξονα την αξίωση συλλογικής ελευθερίας, δηλαδή πολιτικής κυριαρχίας, δηλαδή εθνικής ανεξαρτησίας.
      4. Κάθε συλλογική οντότητα όταν γεννηθεί όπως πορεύεται σε ένα εξαρχής εγγενώς ανταγωνιστικό κόσμο παλεύει για επιβίωση.
         1. Εξ ου και αενάως επιδιώκει να αποκτήσει ισχύ σε επαρκή βαθμό που θα διασφαλίσει την αυτοσυντήρησή της, την επιβίωσή της και την συλλογική της ελευθερία.
      5. Μια κοινωνική οντότητα όπως κινείται στον τόπο και στον χρόνο διαρκώς διαμορφώνεται από αναρίθμητες σμίλες με αποτέλεσμα να βαθαίνουν την συλλογική ανθρωπολογική ετερότητα και να δημιουργούν κοινωνικοοντολογικά, κοινωνικοανθρωπολογικά και πολιτικοανθρωπολογικά γεγονότα που συγκροτούν την ανά πάσα στιγμή ιδιοσυστασία και την ιδιομορφία κάθε κοινωνίας.
      6. Κριτήρια και παράγοντες που εισρέουν μέσα στην δίνη του κοινωνικού γίγνεσθαι όπου και συμπλέκονται δυναμικά και αστάθμητα είναι, μεταξύ άλλων, τα μεταφυσικά δόγματα, οι κοσμοεικόνες και κοσμοαντιλήψεις, οι παραστάσεις εχθρών και φίλων που διαρκώς εναλλάσσονται με σκοπό την αυτοσυντήρηση, τα συστήματα διανεμητικής δικαιοσύνης που διαρκώς ορίζουν και διαρκώς αλλάζουν τις δικαιακές αντιλήψεις, τις πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες και τις κανονιστικές δομές, ο συλλογικός τρόπος ζωής που και αυτός διαρκώς αλλάζει σύμφωνα με τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τις προϋποθέσεις που προσφέρουν ασφάλεια και ευταξία και ασφαλώς όλα αυτά συντελούνται υπό την επήρεια του οικείου πολιτισμού και των οικείων πολιτικών παραδόσεων.
      7. Οι εθνικές πολιτικές παραδόσεις είναι διαμορφωτικά κρίσιμες. Βασικά θα συμφωνήσω με τον Θόδωρο Ζιάκα όταν περιγράφει τις εθνικές πολιτικές παραδόσεις ως τον μεγάλο ποταμό του εθνικού πολιτισμού κάθε κοινωνίας μέσα στον οποίο εισρέουν και πολιτικές παραδόσεις άλλων εθνών και από τον οποίο εκρέουν πολιτικές παραδόσεις προς άλλους εθνικούς ποταμούς.
      8. Ο κύριος εθνικός ποταμός πολιτικών παραδόσεων, όμως, για να υπάρχει διακριτή κοινωνική οντότητα, εξαρχής απαιτείται να διαθέτει διακριτά κοινωνικοοντολογικά χαρακτηριστικά, οικείες έσχατες κοσμοθεωρητικές λογικές, οικεία ιδιοσυστασία και συνολικότερα οντολογική ετερότητα σε όλο το απέραντο φάσμα των ανθρωπολογικών διαμορφώσεων.
         1. Παρά το ότι είναι δύσκολο ή ανέφικτο να οριστούν με ακρίβεια τα κριτήρια και οι παράγοντες που συγκροτούν και συγκρατούν συνεκτικά μια κοινωνική οντότητα, μπορούμε εν τούτοις με βάση τις αποφάσεις των μελών μιας κοινωνίας στον τόπο και στον χρόνο να προσδιορίσουμε αξονικές πτυχές όπως για παράδειγμα, μεταξύ άλλων, κοσμοθεωρητικά θέσφατα, πολιτισμός, πολιτικές παραδόσεις, γλωσσικά συστήματα και μεταφυσικά δόγματα.
         2. Κύριο και για κάποιους τα μόνα σταθμητά εκ του αποτελέσματος –και αυτό εκ του αποτελέσματος– είναι η δύναμη της αρχικής αξίωσης Ελευθερίας και στην συνέχεια τα συλλογικά αντανακλαστικά επιβίωσης εάν και όταν η κοινωνία κινδυνεύσει.
      9. Οι διακριτές κοινωνικές οντότητες εάν είναι εθνικά ανεξάρτητες διαθέτουν μια τυπικά πανομοιότυπη πολιτική κυριαρχία που τους επιτρέπει να αυτοθεσπίζονται και να αυτοσυγκροτούνται.
         1. Η εσωτερική διαμόρφωση στον τόπο και στον χρόνο, όμως, εξαρτάται από τις προϋποθέσεις κάθε κοινωνίας, εξ ου και έχουμε διαφορετικά κοινωνικοοντολογικά και κοινωνικοανθρωπολογικά γεγονότα.
            1. Για παράδειγμα, η Κίνα και η Αίγυπτος, η Σουηδία και το Ιράν, η Κύπρος και η Γαλλία και κάθε άλλο εθνοκράτος διαθέτουν όλα του ίδιου τύπου εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία, πλην συγκροτούνται και διαιωνίζονται ως συλλογική οντότητα με διαφορετικό και ιδιαίτερο τρόπο.
         2. Η περιγραφή αυτή οδηγείται στο καταμαρτυρούμενο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης αποτελείται από πολλές κοινωνικές οντότητες προικισμένες με διαφορετικές έσχατες και θεμελιώδεις κοσμοθεωρητικές λογικές που προσδιορίζουν τόσο τους στρατηγικούς προσανατολισμούς όσο και τις στάσεις, θέσεις και αποφάσεις μιας εκάστης οντότητας σε αναφορά με τον υπόλοιπο κόσμο.
            1. Για να το περιγράψω με τα λόγια του Κονδύλη, «οι συλλογικές στάσεις απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο βρίσκονται οι ίδιες πέραν κάθε λογικής αιτιολόγησης: Μονάχα η εκλογίκευση της θεμελιώδους στάσης ή απόφασης μπορεί να πραγματοποιηθεί με «λογική» συνέπεια όχι η ίδια η θεμελιώδης στάση: στα έσχατα ερωτήματα η απάντηση δίνεται με αξιωματικές αποφάνσεις. Υπάρχουν τόσες μορφές λογικής συνέπειας όσες και οι θεμελιώδεις στάσεις. Μολονότι τα τυπικά λογικά μέσα παραμένουν τα ίδια, ωστόσο υπηρετούν κάθε φορά την εκλογίκευση θεμελιωδών αποφάσεων με διαφορετικό περιεχόμενο»[3].
         3.  Ο κόσμος λοιπόν αποτελείται από πολλές ετερογενείς και ανομοιογενείς κοινωνίες που συγκροτούν ένα εθνικά διαφοροποιημένο πλανήτη πολλών και διαφορετικών συλλογικών οντοτήτων οι οποίες μια εκάστη εξ αυτών διαθέτει την οικεία ιστορικά διαμορφωμένη συλλογική τυπική λογική η οποία, τυπική λογική, συνίσταται σε μονιμότερου χαρακτήρα έσχατες κοσμοθεωρητικές λογικές και σε καθημερινές συμβατές θέσεις και αποφάσεις που συνάδουν με τα συμφέροντά τους, την επιβίωσή τους και την συλλογική τους ελευθερία.
            1. Έτσι ήταν επί πέντε χιλιάδες χρόνια γνωστής ιστορίας και έτσι είναι σήμερα.
               1. Έτσι θα είναι μελλοντικά; Προφήτες δεν είμαστε, πλην ο προσανατολισμός των τάσεων αυτός φαίνεται να είναι.
            2. Αναμφίβολα, τους τελευταίους μετά-Μεσαιωνικούς αιώνες, την ανθρωπολογική εξομοίωση και την πολιτική εξίσωση των περιφερειών ή και του πλανήτη στο σύνολό του πολλοί επιδίωξαν πλην κανείς δεν την πέτυχε.
            3. Πρόσφατα τρανταχτά παραδείγματα μπροστά στα οποία κανένας πολιτικός στοχαστής ή και οποιοσδήποτε άλλος δεν έχει την πολυτέλεια να μην βλέπει, είναι η πρώην Σοβιετική Ένωση και η διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Επειδή τους δύο τελευταίους αιώνες η πολιτική σκέψη ήταν κατά κύριο λόγο ιδεολογικά προσανατολισμένη και καθισμένη πάνω σε οχήματα ιδεολογικών δογμάτων αναρίθμητων εκδοχών και αποχρώσεων, το αποτέλεσμα είναι ότι απουσιάζει ένα κοινό επιστημολογικό έδαφος.

Παραμένει το γεγονός, βέβαια, ότι τα κοινωνικοοντολογικά και κοινωνικοανθρωπολογικά γεγονότα κινούνται ερήμην της ιδεολογικής σκέψης με αποτέλεσμα να την καθιστούν προγραμματικά παρωχημένη πλην όχι εξαφανισμένη λόγω κεκτημένης ταχύτητας ή λόγω εργαλειακής χρήσης της ως μεταμφίεση ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος.

Το 1990 όταν εισήλθαμε στην μεταψυχροπολεμική εποχή, αργά αλλά σταθερά γίνονται ευδιάκριτες δύο διαφορετικές εκδοχές ασυμβίβαστων ειδών πολιτικής σκέψης οι οποίες στέκονται η μια απέναντι στην άλλη κινούμενες προς δύο αντίθετους προσανατολισμούς:

Εντός του πρώτου προσανατολισμού είναι η πολιτική θεολογία κάθε είδους και κάθε απόχρωσης. Όχι πλέον τόσο η θρησκευτική πολιτική θεολογία όσο η ιδεολογική πολιτική θεολογία.

Εντός του δεύτερου προσανατολισμού είναι η πολιτική σκέψη που διαθέτει οντολογική αναφορά και που δεν επιδιώκει την κατασκευή μιας μελλοντικής οντολογίας ή τον μετασχηματισμό μιας υπάρχουσας.

Ένα κύριο γνώρισμα της ιστορικής διαδρομής είναι, ακριβώς, η διαρκής αναζήτηση τελειωτικών λύσεων εσχατολογικά διατυπωμένων.

Οι θρησκείες καλλιεργούν τον επίγειο ενάρετο βίο συσχετίζοντάς τον με τον επουράνιο. Πίστη και επίγειος βίος ισορροπούν επηρεάζοντας τη διαμόρ­φωση του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Για τους πιστούς, στον παράδεισο πάνε οι ενάρετοι και στην κόλαση οι αμαρτωλοί.

Στο παρελθόν και ιδιαίτερα στον Δυτικό Μεσαίωνα οι θρησκείες διολίσθησαν στην Θεοκρατία.

Το τέλος της Θεοκρατίας ταυτόχρονα και τα αδιέξοδα που δημιουργούσε η μετά-Μεσαιωνική ανθρωπολογία οδήγησε σταδιακά στο ιδεολογικό φαινόμενο που κορυφώθηκε τον  18ο και 19ο αιώνα.

Αφού η πολιτική σκέψη μετά τον 15ο αιώνα κινήθηκε στην αρχή αντί-Θεοκρατικά, μετά αντί-Εκκλησιαστικά και αντιθρησκευτικά και στην συνέχεια αντί-πνευματικά, δηλαδή αμιγώς υλιστικά, οι ιδεολογίες άδραξαν την ευκαιρία για να μι­λήσουν εσχατολογικά και να προσφέρουν επίγειους υλιστικούς παραδείσους που θα αντικαθιστούσαν τους Θρησκευτικούς.

Εύστοχα ο Κονδύλης έγραψε ότι για να αντιμετωπιστεί η υστερία μπροστά στον αμετάκλητο θάνατο οι ιδεολογίες νομιμοποίησαν την υστερία της επίγειας υλιστικής εσχατολογίας[4].

Το γεγονός ότι τον 20ο αιώνα αμφότερα τα δήθεν εχθρικά ιδεολογικά δόγματα έγιναν με κλασικό τρόπο μεταμφιέσεις των εκατέρωθεν ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος δεν είναι κάτι άγνωστο στην Θουκυδίδεια πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος. Ήδη το 1939 ο Edward H. Carr[5] τεκμηρίωσε ότι καθ’ όλη την διάρκεια της γνωστής ιστορίας τα εκάστοτε εξομοιωτικά και εξισωτικά οικουμενικά δόγματα ήταν μεταμφιέσεις των αξιώσεων ισχύος των εκάστοτε μεγάλων δυνάμεων.

Στην πορεία βέβαια, όλοι ανακαλύπτουν ότι επίγειοι παράδεισοι δεν υπάρχουν και ότι δεν υπάρχει ευτυχία που να μην διατρέχει κινδύνους.

Η εκατέρωθεν ιδεολογική πολιτική θεολογία των σύγχρονων δογμάτων και κυρίως της πολιτικής σκέψης των δύο τελευταίων αιώνων, επειδή είναι εγγενώς αντί-πνευματική, αναζητεί τον πολιτικό ορθολογισμό όχι στην σύμμειξη και μέθεξη των πνευματικών με τα αισθητά αλλά στην κατασκευή μιας οικονομικής ανθρωπολογίας υλιστικά κινούμενης.

Το ότι όλες οι ιδεολογίες είναι υλιστικές και συνάμα ίσαμε την λογική απόληξή τους διεθνιστικές, ανθρωπολογικά εξομοιωτικές και πολιτικά εξισωτικές είναι στην φύση κάθε αντί-πνευματικής προσέγγισης της πολιτικής, κάθε δηλαδή προσέγγισης που μεθοδεύει την εκδίωξη του (ταραχοποιού) πνεύματος από την πολιτειακή σφαίρα.

Η λογική αλληλουχία συλλογισμών είναι ως εξής: Αφού μπορεί να υπάρξει κατά κράτος μιας δημόσια σφαίρα παραμερίζοντας τις καταγωγικές ιδιότητες των ανθρώπων, τους πολιτισμούς, τις γλώσσες, την μεταφυσική πίστη, τις κοσμοαντιλήψεις και  οτιδήποτε άλλο συγκροτεί τον πνευματικό κόσμο, γιατί το ίδιο να μην είναι εφικτό και παγκόσμια.

Αυτές είναι οι ρίζες του σύγχρονου διεθνισμού, της σύγχρονης δηλαδή πολιτικής θεολογίας: Όλες οι εκδοχές των υλιστικών διεθνισμών δογματικά και προγραμματικά στηρίζονται στην εξωπραγματική και μεταφυσική θέση ότι ως άτομα και ως κοινωνίες οι άνθρωποι είναι εφικτό να κατασκευαστούν σε κάτι άλλο από αυτό που είναι και ότι τα υπάρχοντα κοινωνικοοντολογικά γεγονότα μπορούν να μετασχηματιστούν ή καλύτερα να εξομοιωθούν ανθρωπολογικά και να εξισωθούν πολιτικά.

Ποιος όμως μπορεί πλέον να αμφισβητήσει με λογικούς όρους τον μεταφυσικό χαρακτήρα αυτών των αντί-πνευματικών ιδεολογημάτων και θεωρημάτων όταν μπροστά μας έχουμε ολόρθα γιγαντιαία παραδείγματα που τα αναιρούν, από την μια την κατεδάφιση της ΕΣΣΔ και την ακαριαία πολιτειακή προσαρμογή στις κοινωνικοανθρωπολογικές δομές όπως διαμορφώνονταν ιστορικά –και ακόμη πιο σημαντικό όπως διαμορφώνονταν ερήμην των Σοβιετικών εποικοδομημάτων– και από την άλλη την θεωρητική και ήδη και πολιτικοοικονομική τραγωδία των περί κατασκευής ανθρωπολογίας λειτουργιστικά και οικονομικά κινούμενης στο πλαίσιο της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Υπογραμμίζεται ότι αμφότερες οι μεγάλες ιδεολογίες του 20^ου αιώνα ήταν μορφικά πανομοιότυπες καθότι αμφότερες επιδίωκαν την κατασκευή μιας οικονομικής ανθρωπολογίας.

Στο σημείο αυτό καλά κάνουμε να υπογραμμίσουμε, επίσης, την δυσδιάκριτη αλληλουχία μεταξύ μοντερνισμού και μεταμοντερνισμού όπως αναλύεται αριστουργηματικά στο μνημειώδες έργο του Κονδύλη «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού»[6].

Στην μοντέρνα εποχή συγκεχυμένα και σπασμωδικά οι προσπάθειες επικεντρώνονταν στην δημιουργία μιας δημόσιας σφαίρας με την κατασκευή της μετά-Μεσαιωνικής ανθρωπολογίας με όρους πρώτα αντί-θρησκευτικούς, στην συνέχεια αντί-πνευματικούς και στο τέλος αποκλειστικά υλικούς.

Ο άνθρωπος μέσα στην προσωπική του σφαίρα μπορεί να είναι ότι θέλει πλην μέσα στην δημόσια σφαίρα θα προσαρμοζόταν στους ιδεολογικά προκατασκευασμένους θεσμούς και θα συμπεριφερόταν με κριτήριο το κέρδος, το όφελος και το ιδιοτελές του συμφέρον.

Στην μεταμοντέρνα εποχή περίπου μετά το 1900, βοηθούσης της έλευσης της μαζικοπαραγωγής και της μαζικοκατανάλωσης το ταραχοποιό πνεύμα έπρεπε να εκδιωχθεί όχι μόνο από την δημόσια σφαίρα αλλά και από την ιδιωτική, να συρρικνωθεί δηλαδή ανθρωπολογικά εάν όχι εκμηδενιστεί η υπόσταση του πολίτη.

Το μαντρωμένο μέσα στα αστικά κέντρα άτομο να κινείται γραμμικά, επίπεδα, προβλέψιμα και εν πολλοίς μηχανικά εκπληρώνοντας τις ανάγκες της μαζικοπαραγωγής και μαζικοκατανάλωσης.

Αν και αυτό πλην Κονδύλη και μερικών ακόμη δεν έτυχε εκτεταμένης συζήτησης, ο εθνομηδενιστικός μηδενισμός είναι κατά βάση η μετεξέλιξη και η προσαρμογή των υλιστικών ιδεολογικών δογμάτων στα οικονομικά και τεχνολο­γικά φαινόμενα της πλανητικής εποχής τα οποία ιδεοτυπικά απαιτούν συγκεκριμένο ανθρωπότυπο μηδενιστικά ορμώμενο και μηχανικά κινούμενο.

Απαιτεί όχι πολιτική ανθρωπολογία υψηλής υπόστασης αλλά αγελαία άτομα, με κύριο κίνητρο το κέρδος, το όφελος και τον ηδονισμό, κάτι που ίσαμε τις λογικές του απολήξεις απαιτεί συνοδευτικές ιδιότητες ατομισμού, ιδιωτείας, φιλοτομαρισμού και φιλαυτίας ή τον κατά Ζιάκα «Ολοκληρωμένο μηδενισμό».

Η απόληξη των ιδεολογιών στα ανάμεικτα μεταμοντέρνα πεδία σημαίνει και απόληξη στην απόλυτη υλικότητα και εκκένωση από ουσίες, νοήματα και ανθρωπολογίες πνευματικά ισχυρές.

Συνολικότερα και ευρύτερα, το σύγχρονο ιδεολογικό φαινόμενο είναι ένα συνονθύλευμα τυπολογιών πολιτικής οργάνωσης που κινούμενες στα φαντασιακά μεταφυσικά πεδία κηρύττουν τον ισχυρισμό πως εάν οι επινοημένες δογματικές θέσεις εφαρμοστούν στην πράξη, θα μπορούσαν, δήθεν, να εξομοιώσουν ανθρωπολογικά όλες τις κοινωνίες ανεξαρτήτως οντολογικής ετερότητας.

Εντάσσοντας τον ψυχοπνευματικά απέραντο άνθρωπο μέσα σε υλιστικές θεσμικές δομές συμβατές με το ένα ή άλλο δόγμα θα τον ευθυγραμμίσουν, ισχυρίζονταν όλα τα μοντέρνα και όλα τα ύστερα ανάμεικτα μεταμοντέρνα ιδεολογικά δόγματα, με τις προδιαγραφές της δογματικής τους τυπολογίας για την δυνατότητα ύπαρξης μιας αποκλειστικά οικονομικής ανθρωπολογίας που θα αποτελείται από καλοκουρδισμένους αστικοποιημένους καταναλωτές μειωμένης ή και εκμηδενισμένης υπόστασης.

Αυτές οι τάσεις όμως δεν δημιουργούν μονόδρομο. Εάν δεχθούμε ότι η πορεία των πραγμάτων τους τελευταίους δύο αιώνες δημιούργησε τάσεις κοινωνικοανθρωπολογικά αποδυναμωτικές ισχύει ότι υπάρχουν και αξιοπρόσεκτες αντιστάσεις.

Αντιστάσεις με την έννοια στάσεων και αποφάσεων αυτοσυντήρησης του πολιτικά πολιτισμένου βίου που συνίσταται στην πολιτική οργάνωση σύμφωνα με τις προϋποθέσεις μιας εκάστης κοινωνικής οντότητας, την ενδοκρατική διασφάλιση ηθικά θεμελιωμένων και πολιτικά ορθολογιστικών πολιτικοοικονομικών αποφάσεων εσωτερικά και την διακρατική διασφάλιση  προϋποθέσεων ισορροπίας και σταθερότητας στις διακρατικές σχέσεις.

Ακόμη, ένα ιστορικά καταμαρτυρούμενο γεγονός είναι ότι στην ιστορική τους διαδρομή οι κοινωνικές οντότητες ανεξαρτήτως περιστάσεων συμπεριλαμβανομένων υποδουλώσεων ή ποικιλόμορφων δεσποτικών εγκλωβισμών μέσα σε επίπλαστες υπερκρατικές κατασκευές, συνεχίζουν να θεσπίζονται και να συγκροτούνται σύμφωνα με την φύση τους και με κύριο σκοπό την αυτοσυντήρησή τους υπό συνθήκες ασφάλειας και ευημερίας.

Συνοψίζοντας επισημαίνεται ότι το κοινωνικό Ον, ιδιαίτερα εκείνο το οποίο είναι προικισμένο με μακραίωνες πολιτικές παραδόσεις και μεγάλα επιτεύγματα στα πεδία του πολιτισμού, είναι πανίσχυρο. Δεν κατασκευάζεται αλλά προϋπάρχει όλων μας, για να μην πούμε ότι εξελίσσεται ερήμην όλων, κυρίως των κατά καιρούς υπερεθνικών εποικοδομημάτων τα οποία είτε επιχειρούν να εξομοιώσουν, να εξισώσουν και να μεταλλάξουν τις υποκείμενες κοινωνικές οντότητες είτε και να τις εξολοθρεύσουν.

Θέση εδώ είναι ότι μετά από μια διαδρομή πέντε περίπου χιλιάδων ετών πολιτικού πολιτισμού η αυτοτελής και ερήμην των εποικοδομημάτων θεμελίωση της πολιτικοανθρωπολογικής υπόστασης των ετερογενών και ανομοιογενών κοινωνιών αποτελεί το πεδίο αναφοράς της περιγραφικής και αξιολογικά ελεύθερης πολιτικής θεωρίας.

Υπό αυτό το πρίσμα το οποίο θεωρεί άξονα της πολιτικής σκέψης και πεδίο αναφοράς τα κοινωνικοντολογικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της ιστορίας υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ πολιτικής θεωρίας και πολιτικής θεολογίας.

Η πρώτη διαθέτει οντολογία και απλά περιγράφει αξιολογικά ελεύθερα και ερμηνεύει, η δεύτερη επιδιώκει να κατασκευάσει οντολογία.

Η οντολογία προσδιορίζει τα αξιώματα του Παραδείγματος[7] με τα οποία για να έχει νόημα, ουσία και περιεχόμενο η πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, απαιτείται να περιγράφει υπαρκτά και όχι φανταστικά ή υποθετικά μελλοντικά όντα.

Γι’ αυτό θεωρούμε ως το κυριότερο ζήτημα της πολιτικής σκέψης, ιδιαίτερα της μετά-Ιδεολογικής εποχής, την διαφορά μεταξύ δύο ασύμβατων θεωρήσεων:

Αφενός της οντολογικής προσέγγισης του Κοινωνικού και Πολιτικού γεγονότος στο πλαίσιο μιας αυστηρής περιγραφικής και ερμηνευτικής επιστημολογίας και μεθοδολογίας η οποία αναλύει τα υπαρκτά όντα σύμφωνα με τα αξιώματα που απορρέουν από την οντολογική δομή του κόσμου.

Τον υπαρκτό κόσμο εκλαμβάνει ως δεδομένο όπως συγκροτήθηκε και διαμορφώθηκε στην διαδρομή της ιστορίας και όπως εξελίσσεται σύμφωνα με τις πολιτικοανθρωπολογικές προϋποθέσεις μιας εκάστης κοινωνίας.

Αφετέρου της γνωσιολογικής ή ιδεολογικής προσέγγισης η οποία είτε παρακάμπτει και παραβλέπει την οντολογία είτε επιχειρεί να κατασκευάσει νέα συμμορφώνοντας τα διαφορετικά όντα με τις ανθρωπολογικές προδιαγραφές των διαφόρων ιδεολογικών δογμάτων ή κάποιες από τις αναρίθμητες αποχρώσεις τους.

Χωρίς να διολισθαίνουμε στην ανιστόρητη θέση πως ένας κόσμος διαφορετικών κυρίαρχων οντοτήτων είναι ανθόσπαρτος –αντίθετα ήταν, είναι και πάντα θα είναι Οδύσσεια– καταμαρτυρείται ότι η ιστορία είναι σπαρμένη με μεγάλα νεκροταφεία στον βωμό αυτής της συμμόρφωσης.

Η μη ιδεολογική πολιτική θεωρία αναζητεί πρωτίστως και πρωταρχικά τις οντολογικές ρίζες της ισχύος και τις βαθμίδες θέσπισης των διανεμητικών δικαιοδοσιών  των κατόχων της ισχύος[8].

Μια πιο περιεκτική πολιτική θεωρία που συμπεριλαμβάνει το διεθνές επίπεδο απαιτείται να λαμβάνει υπόψη την ειδοποιό διαφορά του διεθνούς από το κρατικό επίπεδο.

Θα ήταν, για παράδειγμα, άκρως αντι-επιστημονική μια αναγωγή στο διεθνές πεδίο, η οποία θα αγνοούσε την κρατοκεντρική οντολογία, ότι δηλαδή τα κράτη είναι το «ον», οι «υποστάσεις» του διεθνούς πεδίου.

Από αυτό κρατικό «ον» απορρέουν στάσεις και αντιλήψεις αισθητού και πνευματικού χαρακτήρα που αφορούν την αυτοσυντήρησή του, την νομιμοποίηση της κατοχής ισχύος και την οντολογική νομιμοποίηση της άσκησής της στις δια-συλλογικές στάσεις.

Κάθε εξισωτική και εξομοιωτική αντίληψη είναι λογικό να αντιπαθεί την οντολογικά προσανατολισμένη επιστήμη και επιστημολογία. Είναι λογικό διότι η οντολογία αυτο-περιορίζει την πολιτική σκέψη δεοντολογικά.

Από πού λοιπόν πηγάζει η κρατική ισχύς, πως νομιμοποιείται, πως σχετίζεται η άσκηση της εξουσίας με την πολιτική συγκρότηση, ποιος ο ρόλος και οι πηγές της νομιμοποίησης της ισχύος στην πολιτική συγκρότηση, ποια η σχέση του ατόμου με την συλλογικότητα και αντιστρόφως, ποιος προσδιορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις και ποιος το διανεμητικό σύστημα δικαιοσύνης και τι είδους;

Σ’ αυτό το τελευταίο εντοπίζεται και η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του ενδοκρατικού και του διακρατικού πεδίου. Στο ενδοκρατικό πεδίο και ανάλογα με την δομή της πολιτικής συγκρότησης και της συνεπαγόμενης κοινωνικής νομιμοποίησης και συνοχής, υφίσταται σύστημα διανεμητικής δικαιοσύνης.

Στο διεθνές επίπεδο, υπογραμμίσαμε ήδη, απουσιάζουν οι αντίστοιχες προϋποθέσεις και η  αθέσπιστη ισχύς είναι το κύριο διανεμητικό μέσο. Αυτό εξάλλου υπογραμμίζει η παρεξηγημένη αλλά αμάχητη Μακιαβελική θέση ότι «η ηθική είναι προϊόν πολιτικής».

Άλλοι στοχαστές όπως ο Waltz, όντας βαθύτατα υποψιασμένοι, θεωρούν αυτονόητη την οντολογία του κρατοκεντρικού συστήματος και ούτε καν την αγγίζουν ή αναφέρουν, ενώ θεωρούν εξίσου αυτονόητο το γεγονός πως στο διεθνές επίπεδο η σταθερότητα συναρτάται με την ισορροπία ισχύος καθότι απουσιάζει όπως είπαμε παγκόσμια κοινωνία, παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα και παγκόσμια διανεμητική δικαιοσύνη.

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, την θεωρία της ισχύος και την πολιτική θεωρία ως οντολογικά συναρτημένη με την αντικειμενική πραγματικότητα του εθνοκρατοκεντρικού συστήματος, όπως εξελίχθηκε, διαμορφώθηκε και δομήθηκε τους τελευταίους αιώνες.

[Παρένθεση: η παρούσα ανάλυση το κρατοκεντρικό σύστημα της αρχαιότητας και της νεοτερικότητας και όχι τα κοσμοσυστημικά περιβάλλοντα του παρελθόντος καθότι δεν είναι του παρόντος να επεκταθούμε.]

Στη βάση αυτή, όπως και ο Θουκυδίδης εξάλλου, θεωρούμε την ισχύ και την ελευθερία άρρηκτα συνδεμένες, καθότι σε ένα εξ ορισμού ανταγωνιστικό και άναρχο διεθνές σύστημα η απόλαυση της οντολογικής συλλογικής ετερότητας υπό συνθήκες ελευθερίας είναι συναρτημένη με την δυνατότητα υπεράσπισής της.

Είναι σχεδόν αστείο να αμφισβητηθεί, ότι κατά την διάρκεια της γνωστής ιστορίας το διακρατικό γίγνεσθαι κυριαρχείται από τους νόμους της ισχύος στις ποικίλες εκφάνσεις της και εκδοχές της και στις ποικίλες περιστάσεις, οι οποίες διαφέρουν φυσικά από εποχή σε εποχή και από περίπτωση σε περίπτωση.

Το να αμφισβητηθεί η ισχύς, ως η βαθύτερη διαμορφωτική δύναμη του διακρατικού γίγνεσθαι, είναι σχεδόν αστείο, και στην ιστορία των ιδεών υπάρχουν πολλοί που κάνουν επιστημονικοφανή αστεία (εξαιρούμε τους προπαγανδιστές που ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν).

Εάν ο κόσμος κυριαρχείται από τους νόμους της ισχύος ενδιαφέρουν οι οντολογικές συναρτήσεις μεταξύ κανονιστικών θέσεων και της τυπικής λογικής των όντων, όπως αυτές απορρέουν από τα αισθητά και πνευματικά τους μεγέθη (και την δίνη μέσα στην οποία ρίχνονται).

Εάν σταθούμε στο μέχρι τούδε επιστημονικά προκλητικό και εν πολλοίς αδιερεύνητο πεδίο της σχέσης οντολογίας και τυπικής λογικής των πολιτικά κυρίαρχων όντων, ακαριαία καλούμαστε να σκεφτούμε την κρατική οντολογία και τις ποικίλες βαθμίδες της, που την καθιστούν ασθενή ή ισχυρή στο διεθνολογικό πλαίσιο, όπου λόγω της εκεί δεδομένης αναρχίας, υποχρεωνόμαστε να ασχοληθούμε με την αυτοσυντήρηση, τα οντολογικά ερείσματα και τις νομιμοποιητικές βάσεις των κρατικών δρώντων.

Είναι άλλωστε οι μόνοι που διαθέτουν συγκροτημένη κοινωνία και συναρτημένη με αυτήν Πολιτική, ενώ οι υπόλοιποι διεθνείς δρώντες είναι είτε εξαρτημένες μεταβλητές είτε ανεξάρτητες μεταβλητές, οι οποίες δυνητικά αγγίζουν την ιδιωτεία ή και την προ-πολιτική βαρβαρότητα.

Στο πλαίσιο αυτό ο συνειδητός πολίτης, καθώς γνωρίζει, ότι η ιδιότητά του ως πολίτη και η αυτοσυντήρησή του συναρτώνται με την ισχύ του δικού του κράτους (και μόνο), διακρίνει την δική του αυθυπέρβαση ως προϋπόθεση επιβίωσης σε έναν διεθνώς άναρχο ανταγωνιστικό κόσμο, όπου ο διαμορφωτικός και διανεμητικός ρόλος της ισχύος είναι νομοτέλεια («το κυριότερο νόμισμα της διεθνούς πολιτικής» σύμφωνα με τον σωστό αφορισμό του Waltz).

Αυτές είναι, εξ αντικειμένου, οι οριοθετήσεις της πολιτικής θεωρίας του διεθνούς συστήματος. Προφανώς η πολιτική θεωρία του κράτους θα είναι αποσπασματική και περιορισμένης εμβέλειας εάν δεν τις λαμβάνει υπόψη.

Το κράτος είναι κυρίαρχο και οντολογικά αυτάρκες (ή έτσι το θέλει το διεθνές δίκαιο και οι αποφάσεις των κοινωνιών) αλλά λειτουργεί καθημερινά στην διεθνή πολιτική της οποίας και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος. Όποιος έχει εμβαθύνει, ιδιαίτερα στα πεδία των σκοπών της στρατηγικής, αντιλαμβάνεται ότι η αξιολογικά ελεύθερη θεωρία διεθνών σχέσεων, είναι μια αμιγής πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, κατιτί δηλαδή πολύ σύνθετο, δυναμικό και στοχαστικά προκλητικό.

Και δεν περνά -εξ αντικειμένου- μέσα από κάποια ιδεολογική προσέγγιση, αλλά μέσα από την ρεαλιστική εξέταση των δομών και προϋποθέσεων του κρατοκεντρικού συστήματος. (Βλ. σύνοψη των θεωρήσεων του Waltz σε δέκα σημεία, σελ. 10 ε.ε. στο «Θεωρία διεθνούς πολιτικής».)

Η αξιολογικά ελεύθερη πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος αυτοπεριορίζεται αυστηρά στην αρχή της κρατοκεντρικής αυτοσυντήρησης.

Η αρχιμήδειος αφετηρία της πολιτικής θεωρίας του συγκαιρινού διεθνούς συστήματος είναι το Βεστφαλιανό κρατοκεντρικό σύστημα, όπως θεμελιώθηκε το 1648, διαβαθμίστηκε και αναπτύχθηκε οντολογικά, για να  επικυρωθεί κοσμοθεωρητικά στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, το 1945.

Οι προϋποθέσεις που τέθηκαν στην Βεστφαλία το 1648 μ.Χ. και τα κοινωνικοντολογικά γεγονότα των τελευταίων αιώνων, θέτουν μεγάλες πολιτικοστοχαστικές προκλήσεις των οποίων η μελέτη απαιτεί σκληρή δουλειά αλλά και σκληρά νεύρα.

Ασθενείς ψυχές δεν αντέχουν την τραγικότητα των κρατοκεντρικών λογικών, που τόσο καλά περιέγραψε ήδη ο Θουκυδίδης.

Σίγουρα μια τέτοια σκληρή δουλειά περιδιάβασης πάνω στα δύσβατα και πλήρη συγκρούσεων σύνορα του κρατοκεντρικού συστήματος, δεν συνεπάγεται το επιστημονικά αυτοκτονικό αναμάσημα ιδεολογημάτων, πλην -όπως υπαινιχθήκαμε- για προπαγανδιστικούς λόγους, αλλά αυτό δεν είναι επιστήμη αλλά αξιώσεις ισχύος του ενός ή άλλου.

Παράρτημα

Ο αθέσμιστος ρόλος της ισχύος στην διεθνή πολιτική και η πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος versus πολιτική θεολογία

(βλ. οφειλές στο τέλος)

Π. Ήφαιστος 10.10.2013

Εξαρχής προσδιορίζεται ως κύριο πρόβλημα η μεγάλη διαφορά μεταξύ της γνωσιολογικής και της οντολογικής θεμελίωσης του Πολιτικού. Αναζητώντας τις οντολογικές ρίζες της ισχύος αναγόμαστε στο διεθνές επίπεδο, αφού λάβουμε υπόψη την ειδοποιό διαφορά του διεθνούς από το κρατικό επίπεδο. Θα ήταν, για παράδειγμα, άκρως αντι-επιστημονική μια αναγωγή στο διεθνές πεδίο, η οποία θα αγνοούσε την κρατοκεντρική οντολογία, ότι δηλαδή τα κράτη είναι το «ον», οι «υποστάσεις» του διεθνούς πεδίου.

Από αυτό το ίδιο κρατικό «ον» απορρέουν στάσεις και αντιλήψεις αισθητού και πνευματικού χαρακτήρα που αφορούν την αυτοσυντήρησή του, την νομιμοποίηση της κατοχής ισχύος και την οντολογική νομιμοποίηση της άσκησής της στις δια-συλλογικές στάσεις. Κάθε εξισωτική και εξομοιωτική αντίληψη λογικό είναι να αντιπαθεί την οντολογικά προσανατολισμένη επιστήμη και επιστημολογία. Λογικό διότι κανονικώς εχόντων των πραγμάτων [εάν δηλαδή θεωρήσουμε την ανθρώπινη οντολογία αμάχητο γεγονός που κείται πέραν ιδεολογικών κρίσεων] η οντολογία αυτο-περιορίζει την πολιτική σκέψη δεοντολογικά και οδηγεί σε μια συνειδητή ή αυτονόητα δεδομένη αντι-ηγεμονική παραδοχή αλλά και σε μια παραδοχή της ισορροπίας δυνάμεων στο διακρατικό σύστημα ως (αντί-ηγεμονική) στάση η οποία αφενός συμβάλει θετικά στην σταθερότητα και αφετέρου διασφαλίζει την συλλογική ελευθερία των πολιτικά κυρίαρχων κοινωνικών οντοτήτων.

Από πού λοιπόν πηγάζει η κρατική ισχύς, πως νομιμοποιείται, πως σχετίζεται η άσκηση της εξουσίας με την πολιτική συγκρότηση, ποιος ο ρόλος και οι πηγές της νομιμοποίησης της ισχύος στην πολιτική συγκρότηση, ποια η σχέση του ατόμου με την συλλογικότητα και αντιστρόφως, ποιος προσδιορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις και ποιος το διανεμητικό σύστημα δικαιοσύνης και τι είδους;

Σ’ αυτό το τελευταίο εντοπίζεται και η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του ενδοκρατικού και του διακρατικού πεδίου. Στο ενδοκρατικό πεδίο και ανάλογα με την δομή της πολιτικής συγκρότησης και της συνεπαγόμενης κοινωνικής νομιμοποίησης και συνοχής, υφίσταται σύστημα διανεμητικής δικαιοσύνης. Στο διεθνές επίπεδο απουσιάζουν οι αντίστοιχες προϋποθέσεις και η ισχύς είναι το κύριο διανεμητικό μέσο. Αυτό εξάλλου υπογραμμίζει η παρεξηγημένη αλλά αμάχητη Μακιαβελική θέση ότι «η ηθική είναι προϊόν πολιτικής». Άλλοι στοχαστές όπως ο Waltz, όντας βαθύτατα υποψιασμένοι, θεωρούν αυτονόητη την οντολογία του κρατοκεντρικού συστήματος και ούτε καν την αγγίζουν ή αναφέρουν.

[Παρένθεση: Το άρθρο αφορά το κρατοκεντρικό σύστημα της αρχαιότητας και της νεοτερικότητας και όχι τα κοσμοσυστημικά περιβάλλοντα του παρελθόντος καθότι δεν είναι του παρόντος να επεκταθούμε.]

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, την θεωρία της ισχύος ως οντολογικά συναρτημένη με την αντικειμενική πραγματικότητα του εθνοκρατοκεντρικού συστήματος, όπως εξελίχθηκε, διαμορφώθηκε και δομήθηκε τους τελευταίους αιώνες. Στη βάση αυτή, όπως και ο Θουκυδίδης εξάλλου, θεωρούμε την ισχύ και την ελευθερία άρρηκτα συνδεμένες, καθότι σε ένα εξ ορισμού ανταγωνιστικό και άναρχο διεθνές σύστημα η απόλαυση της οντολογικής συλλογικής ετερότητας υπό συνθήκες ελευθερίας είναι συναρτημένη με την δυνατότητα υπεράσπισής της.

Είναι σχεδόν αστείο να αμφισβητηθεί, ότι κατά την διάρκεια της γνωστής ιστορίας το διακρατικό γίγνεσθαι κυριαρχείται από τους νόμους της ισχύος στις ποικίλες εκφάνσεις της και εκδοχές της και στις ποικίλες περιστάσεις, οι οποίες διαφέρουν φυσικά από εποχή σε εποχή και από περίπτωση σε περίπτωση. Η ισχύς νομιμοποιημένη ή όχι αποτελεί κύριο παράγοντα του Κοινωνικού και Πολιτικού γίγνεσθαι των ανθρώπων από καταβολής κόσμου και καθ’ όλη την διάρκεια της διαδρομής των ανθρώπων πριν και μετά την συμβολική αφετηρία του πολιτικού πολιτισμού. Κανείς μπορεί να σταθμίσει και εκτιμήσει τις ποιοτικές προδιαγραφές ενός πολιτικού στοχαστή από το τι υποστηρίζει όσον αφορά την ισχύ. Κανείς δεν μπορεί να αφορίσει τον ρόλο της ισχύος χωρίς να αυτοαναιρεθεί. Σε κάθε περίπτωση, το να αμφισβητηθεί η ισχύς, ως η βαθύτερη διαμορφωτική δύναμη του διακρατικού γίγνεσθαι, είναι σχεδόν αστείο και στην ιστορία των ιδεών υπάρχουν πολλοί που κάνουν επιστημονικοφανή αστεία. Εξαιρούμε τους προπαγανδιστές που ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν ακόμη και όταν εκτοξεύουν αποβλακωτικά και αήττητα γελοία επιχειρήματα.

Εάν ο κόσμος κυριαρχείται από τους νόμους της ισχύος ενδιαφέρουν οι οντολογικές συναρτήσεις μεταξύ των «αξιών», κανονιστικών θέσεων και της τυπικής λογικής των όντων, όπως αυτές απορρέουν από τα αισθητά και πνευματικά τους μεγέθη (και την δίνη μέσα στην οποία ρίχνονται). Εάν σταθούμε στο μέχρι τούδε επιστημονικά προκλητικό και εν πολλοίς αδιερεύνητο πεδίο της σχέσης οντολογίας και λογικής των πολιτικά κυρίαρχων όντων, ακαριαία καλούμαστε να σκεφτούμε την κρατική οντολογία και τις ποικίλες βαθμίδες της, που την καθιστούν ασθενή ή ισχυρή στο διεθνολογικό πλαίσιο, όπου λόγω της εκεί δεδομένης αναρχίας, υποχρεωνόμαστε να ασχοληθούμε με την αυτοσυντήρηση, τα οντολογικά ερείσματα και τις νομιμοποιητικές βάσεις των κρατικών δρώντων. Είναι άλλωστε οι μόνοι που διαθέτουν συγκροτημένη κοινωνία και συναρτημένη με αυτήν Πολιτική, ενώ οι υπόλοιποι διεθνείς δρώντες είναι είτε εξαρτημένες μεταβλητές είτε ανεξάρτητες μεταβλητές, οι οποίες δυνητικά αγγίζουν την ιδιωτεία ή και την προ-πολιτική βαρβαρότητα. Στο πλαίσιο αυτό ο συνειδητός πολίτης, καθώς γνωρίζει, ότι η ιδιότητά του ως πολίτη συναρτάται με την ισχύ του δικού του κράτους (και μόνο), διακρίνει την δική του αυθυπέρβαση ως προϋπόθεση της αυτοσυντήρησης σε έναν διεθνώς άναρχο ανταγωνιστικό κόσμο, όπου ο διαμορφωτικός και διανεμητικός ρόλος της ισχύος είναι νομοτέλεια («το κυριότερο νόμισμα της διεθνούς πολιτικής» σύμφωνα με τον σωστό αφορισμό του Kenneth Waltz).

Αυτές είναι, εξ αντικειμένου, οι οριοθετήσεις της πολιτικής θεωρίας του διεθνούς συστήματος. Προφανώς η πολιτική θεωρία του κράτους θα είναι αποσπασματική και περιορισμένης εμβέλειας εάν δεν τις λαμβάνει υπόψη. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη της διεθνούς πολιτικής οικονομίας και των συνοδευτικών θεωρήσεων πολιτικής φιλοσοφίας, είναι σαφώς προς την σωστή κατεύθυνση. Το κράτος είναι κυρίαρχο και οντολογικά αυτάρκες (ή έτσι το θέλει το διεθνές δίκαιο και οι αποφάσεις των κοινωνιών) αλλά λειτουργεί καθημερινά στην διεθνή πολιτική της οποίας και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος. Όποιος έχει εμβαθύνει, ιδιαίτερα στα πεδία των σκοπών της στρατηγικής, αντιλαμβάνεται ότι η αξιολογικά ελεύθερη θεωρία διεθνών σχέσεων, είναι μια αμιγής πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, κατιτί δηλαδή πολύ σύνθετο, δυναμικό και στοχαστικά προκλητικό. Και δεν περνά -εξ αντικειμένου- μέσα από κάποια ιδεολογική προσέγγιση, αλλά μέσα από την ρεαλιστική εξέταση των δομών και προϋποθέσεων του κρατοκεντρικού συστήματος. (Βλ. σύνοψη των θεωρήσεων του Waltz σε δέκα σημεία, σελ. 10 ε.ε. από Αθανάσιο Πλατιά στο «Θεωρία διεθνούς πολιτικής».)

Η αξιολογικά ελεύθερη πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος αυτοπεριορίζεται αυστηρά στην αρχή της κρατοκεντρικής αυτοσυντήρησης. Θα μπορούσε βέβαια να κινηθεί ταυτόχρονα και στον υποθετικό χώρο, όπου το διακρατικό πεδίο θα έχει θεσμιστεί, κατ’ αναλογία προς το ενδοκρατικό, ώστε η αυτοσυντήρηση του υπερκρατικού επιπέδου να βασίζεται στην αυθυπέρβαση των συστατικών κρατικών του κυττάρων, κατά το ρωμαϊκό («βυζαντινό») παράδειγμα, ας πούμε. Αλλά τότε δεν θα ήταν «πολιτική θεωρία», αλλά «πολιτική φιλοσοφία», κάτι το τελείως διαφορετικό: μετάβαση σε άλλο γένος. Τηρουμένης όμως της αυστηρής αυτής διακρίσεως, η εν λόγω «φιλοσοφική» διερεύνηση θα μπορούσε να αποβεί γόνιμη για την πολιτική θεωρία.

Η αρχιμήδειος αφετηρία της πολιτικής θεωρίας του συγκαιρινού μας διεθνούς συστήματος είναι το Βεστφαλιανό κρατοκεντρικό σύστημα, όπως θεμελιώθηκε το 1648, διαβαθμίστηκε και αναπτύχθηκε οντολογικά, για να  επικυρωθεί κοσμοθεωρητικά στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, το 1945.

Οι προϋποθέσεις που τέθηκαν στην Βεστφαλία το 1648 μ.Χ. και τα κοινωνικοντολογικά γεγονότα των τελευταίων αιώνων, θέτουν μεγάλες πολιτικοστοχαστικές προκλήσεις των οποίων η μελέτη απαιτεί σκληρή δουλειά αλλά και σκληρά νεύρα. Ασθενείς ψυχές δεν αντέχουν την τραγικότητα των κρατοκεντρικών λογικών, που τόσο καλά περιέγραψε ήδη ο Θουκυδίδης. Σίγουρα μια τέτοια σκληρή δουλειά περιδιάβασης πάνω στα δύσβατα και πλήρη συγκρούσεων σύνορα του κρατοκεντρικού συστήματος, δεν συνεπάγεται το επιστημονικά αυτοκτονικό αναμάσημα ιδεολογημάτων, πλην -όπως υπαινιχθήκαμε- για προπαγανδιστικούς λόγους, αλλά το τελευταίο δεν είναι επιστήμη αλλά στράτευση στις αξιώσεις ισχύος του ενός ή άλλου δρώντα της διεθνούς πολιτικής.

Σημείωση. Οφειλές:

Το κείμενο έτυχε ανάγνωσης από μερικούς πολιτικούς στοχαστές για τους οποίους η εκτίμησή μου είναι μεγάλη. Ο Θόδωρος Ζιάκας συμφωνώντας με τους βασικούς άξονες της επιχειρηματολογίας έκανε μερικές παρεμβάσεις επί συγκεκριμένων ζητημάτων υφολογικού κυρίως χαρακτήρα και μερικές αναδιατυπώσεις που μετρίασαν κάποιες εξάρσεις πολεμικού χαρακτήρα. Στην πρώτη παράγραφο έκανε μια καλύτερη δόμηση του επιχειρήματος το οποίο και διατήρησα γιατί επί τους ουσίας δεν διέφερε από αυτό που εγώ αρχικά διατύπωσα. Ο ΘΖ έκανε δύο σχόλια τα οποία δεν παραθέτω εδώ. Στο πρώτο σημείωσε την διάκριση γνωσιολογικής και οντολογικής θεμελίωσης του Πολιτικού στον Νταβούτογλου. Ο Νταβούτογλου, σημείωσε ο ΘΖ, «δεν αντιλαμβάνεται ότι οριοθετεί την ουσιαστικότερη διαφορά ατομοκεντρισμού και κολεκτιβισμού». Στο δεύτερο σχόλιο έκανε την πολύ σημαντική διάκριση μεταξύ φιλοσοφίας, θεωρίας και πράξης.

[1] Το παρόν κείμενο έχει ως πυρήνα ένα αρχικό κείμενο τριών σελίδων το οποίο γράφτηκε, σε πρώτη φάση, το 2012. [παραθέτουμε αυτό το αρχικό κείμενο ως παράρτημα] Έτυχε ανάγνωσης από πολλούς συναδέλφους. Για τις παρεμβάσεις του Θόδωρου Ζιάκα και δύο σχόλιά του βλ. οφειλές στο τέλος του παραρτήματος. Είναι αναρτημένο στις σελίδες του Συλλόγου Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «συν Αθηνά» και στην διεύθυνση http://wp.me/p3OlPy-1no

[2] Το έργο του Kenneth Waltz, Άνθρωπος, Κράτος, Πόλεμος (Εκδόσεις Ποιότητα) θεωρείται κλασικό και για τον ενδιαφερόμενο προσφέρει μια πλήρη και βάσιμη περιγραφή των τριών επιπέδων ανάλυσης.

[3] Οι αναφορές στο παρόν κείμενο στον Παναγιώτη Κονδύλη, μερικές verbatim, αντλούν από το Ισχύς και Απόφαση Εκδόσεις Στιγμή. Επίσης Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης Εκδόσεις Νεφέλη, το Η παρακμή του Αστικού πολιτισμού, εκδόσεις Θεμέλιο και το Από τον 20 στον 21 αιώνα Εκδόσεις Θεμέλιο.

[4] Βλ. Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης, σ. 69

[5] Βλ. Edward H. Carr, Η εικοσαετής κρίση, Εισαγωγή στην μελέτη των διεθνών σχέσεων, Εκδόσεις Ποιότητα. Παραθέτω ένα απόσπασμα: ««Η “διεθνής τάξη πραγμάτων” και η “διεθνής αλληλεγγύη” θα είναι πάντοτε τα συνθήματα εκείνων που αισθάνονται αρκετά ισχυροί ώστε να τα επιβάλουν στους άλλους. [Αναφορικά με αφηρημένες, διεθνιστικές, κοσμοπολίτικες ή άλλες οικουμενικές αρχές που πολλοί επικαλούνται κατά καιρούς] … αυτό που έχει σημασία είναι ότι αυτές οι δήθεν απόλυτες και οικουμενικές αρχές δεν συνιστούσαν καν αρχές αλλά υποσυνείδητες σκέψεις μιας εθνικής πολιτικής, η οποία βασιζόταν σε μια συγκεκριμένη ερμηνεία του εθνικού συμφέροντος σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. … Μόλις όμως γίνει προσπάθεια να εφαρμοστούν αυτές οι αρχές σε μια συγκεκριμένη πολιτική κατάσταση, αποδεικνύονται ότι είναι τα διαφανή προσωπεία των εγωιστικών κεκτημένων συμφερόντων. Η χρεοκοπία της ουτοπικής θεωρίας έγκειται όχι στην αποτυχία της να ανταποκριθεί στις αρχές της, αλλά στην αποκάλυψη της ανικανότητάς της να παράσχει κάποιο απόλυτο και ανιδιοτελές κριτήριο για τον χειρισμό των διεθνών υποθέσεων», σ. 127.

[6] Το ζήτημα του μεταμοντερνισμού και η αναγωγή του Κονδύλη στο διεθνές επιχειρήθηκε στο Π. Ήφαιστος, Κοσμοθεωρία των Εθνών, συγκρότηση και συγκράτηση των κρατών, της Ευρώπης και του κόσμου, Εκδόσεις Ποιότητα, κυρίως στα κεφάλαια 4 και 5.
[7] Για την έννοια του Παραδείγματος στην πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος και την προσανατολιστική Ομηρική προσέγγιση βλ. το δοκίμιο “Το Θουκυδίδειο «Παράδειγμα» της επιστημονικής μελέτης της διεθνούς πολιτικής και οι «επιστημονικές επαναστάσεις»” αναρτημένο στην διεύθυνση http://wp.me/p3OlPy-Lb. 
[8] Οι υπόλοιποι παράγραφοι του παρόντος κειμένου αντλούν από το δοκίμιο που γράφτηκε το 2013 και που παρατίθεται στο τέλος αυτούσιο στην αρχική του μορφή ως παράρτημα.

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos

Κατηγορίες:πολιτική θεωρία, Διεθνείς σχέσεις, Εισηγήσεις συνεδρίων, Ηφαιστος Παναγιώτης, Πολιτική Θεολογία, Πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, διεθνείς σχέσεις, ελευθερία, θουκιδύδης, ιδεολογία, κρατική θεωρία, μηδενισμός, οντολογία

Ετικέτες: πολιτική θεωρία, Πολιτική Θεολογία, Πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, διεθνείς σχέσεις, ιδεολογία