Konstytucja 3 maja uchwalona w 1791 r. była pierwszą w Europie ustawą zasadniczą, a drugą na świecie. Oficjalnym świętem państwowym 3 maj stał się w 1919 r., będąc w dobie zaborów ważnym czynnikiem integrującym Polaków.

W tym roku upływa 226 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja, pierwszej w Europie ustawy zasadniczej. Wbrew powszechnej opinii nie wprowadzała równości społecznej. Ograniczała tylko demokrację szlachecką przez zniesienie liberum veto oraz wprowadzenie dziedzicznej monarchii w miejsce elekcyjnej.
Legenda 3 maja narodziła się dopiero w okresie zaborów. Zaczęto wówczas idealizować Konstytucję. Stała się nieoficjalnym świętem narodowym, stanowiącym o tożsamości Polaków. Wtedy też organizowano pierwsze obchody 3 maja, składające się z nabożeństw, pochodów i akademii.
Na obszarze Królestwa Polskiego oficjalne uroczystości trzeciomajowe urządzono podczas I wojny światowej, m. in. w Warszawie, Krakowie czy Kielcach. Równolegle powstawały także materialne formy upamiętnienia, np. podczas warszawskiego obchodu trzeciomajowego w 1916 r. ufundowano w kościele św. Krzyża pamiątkową tablicę, a w Kielcach przemianowano ulicę Dużą na ulicę „3-ego Maja”.
W następnym roku wyjątkowo uroczystości na ziemiach polskich organizowano 6 maja, łącząc jednak święto kościelne Najświętszej Marii Panny Królowej Polski z narodowym charakterem rocznicy 3 maja. Podkreślono wówczas podwójny wymiar dnia uchwalenia Konstytucji (narodowy i religijny). Ostatecznie za sprawą polskich biskupów Pius XI 12 listopada 1923 r. święto Najświętszej Marii Panny Królowej Polski, przypadające na 3 maja.
W II Rzeczypospolitej 3 maj był jednym z najważniejszych świąt narodowych, religijnych i państwowych (od 1919 r.) obok 11 listopada. Od połowy lat dwudziestych XX w. w rocznicę uchwalenia Konstytucji organizowano zawody sportowe, m. in. w Warszawie, Krakowie, Kielcach, Częstochowie czy Sosnowcu. Od 1935 r. na terenie całego kraju zainicjowano Bieg Narodowy na Przełaj. Hasło do startu podawała rozgłośnia Polskiego Radia. Zwycięzcy, konkurujący ze sobą w dwóch kategoriach (młodzież na dystansie 3 km i dorośli na odcinku 5 km) otrzymywali nagrody wędrowne „Exressu Porannego”.
Po II wojnie światowej obchody uchwalenia Konstytucji zorganizowano jedynie w 1946 r., jednak wskutek zamieszek w wielu miastach, władze Polski Ludowej zrezygnowały z dziedzictwa 3 maja. Barierą była w tym kontekście bliskość robotniczego święta 1 maja, jak również przedwojenna i sanacyjna tradycja obchodów.
Konstytucja 3 maja to symbol odnowy upadającej Rzeczypospolitej. W warstwie symbolicznej propagował i w dalszym ciągu upowszechnia kult pracy dla Ojczyzny. Wzorem w tym aspekcie byli oczywiście twórcy majowej ustawy. Ważnym przesłaniem jest także nauka patriotyzmu – myślenia nie tylko o sobie i najbliższym otoczeniu, ale przede wszystkim działanie dla dobra państwa.
Alicja Malicka