Альп тоғларининг Швейцария тарафида дунёга машҳур Маттерхорн чўққиси бор. Учбурчак шохни эслатадиган бу қоя чиқиш анча қийин бўлган тоғлардан ҳисобланиб, альпинизм мухлисларини доим ўзига чорлайди. Бу Швейцариянинг рамзларидан бири бўлиб, мамлакатнинг визит карталаридан бирига айланган Toblerone шоколади ҳам ўзига Маттерхорн тасвири ва шаклини танлаган.
Ўзбекистонда ҳам худди Маттерхорнга ўхшаган чўққи бор. Сўқоқ тарафларга борганлар кўргандир, худди пирамидадек учли чўққи бор. Номи ҳам ўзига мос – Бигизшох (Бигизтош). Баландлиги 2000 метр, чўққи қисми жуда тик бўлган бу Бигизшохга чиқиш ҳам осон кечмади.
Сафар Сўқоқ давлат ўрмон хўжалиги ҳудудидан бошланди (ҳозир бу жойлар Ўзбекистон темир йўллари АЖга тегишли). Кеча шаҳарда мўл ёмғир ёғди. Бу ерда эса қор ёққан. Ўрмонга қор қоплагани юриш учун қулай бўлди. Акс ҳолда лой кечишга тўғри келарди. Йўлнинг бир километрча қисми қуюқ дарахтзор бўйлаб ўтади. Атрофдаги қарағайзор, арчазор, бодомзор, ўрикзорларга махлиё бўлганча тепага кўтарилиш ҳам унчалик билинмади.
Охирги қуюқ арчазордан ўтишимиз билан дарахтлар камайиб, кескин кўтарилишлар бошланди. Иккинчи тоғ ёнбағрида эса қор қалинлаша бошлади. Бундай вазиятда олдинда юрадиган киши қордан йўл очиб боради. Қолганлар унинг ортидан юради. Бу ҳудудда шамол йўлимизни тўсмоқчи бўлди. Шамол пастдаги қорларни юқорига итариб, юзларимизга урди.
Чўққининг шох қисми остига кўтарилгач, бироз нафас ростладик. Олдимизда улкан, тикка қоя. Чўққининг ғарбий тарафи катта тош қояларидан иборат, қуёш доимий тушгани учун қор ўрнамаган. Шарқий тарафига эса қор яхшигина ўрнаган. Пастдан қараганда чўққи жуда улуғвор кўринаркан. Қор сўқмоқларни кўмиб ташлагани учун аниқ бир маршрут ҳам йўқ эди.
Чўққининг шарқий тарафига қуёш кам тушгани учун қор жуда қалин. Чўққига кўтарилишимиз билан қор қалинлиги 1 метрга етди. Бу ҳолатда қор кечиб йўл очиш жуда мушкул. Одатда қорнинг 70-80 сантиметрлик қисми босилиб, йўл очилади. Айрим жойларда қор юмшоқ бўлса, оёқ белгача кириб кетиши мумкин. Чўққига яқинроқ ҳудудда қор қалинлигини ўлчаб кўрдим: 80 сантиметр чуқурликдаги йўл остига 1,5 метрлик таёғимни тиқиб кўрдим. Фақат дастаси кирмади, холос. Демак, бу ҳудудда қор қалинлиги 2 метрдан ошади. Қуёш тушмагани учун совуқ этларимизни жунжиктирди.
Чўққининг охирги манзили улкан қоятошлар оралаб ўтади. Шу ердан ўтиш ҳам адреналин берди. Ниҳоят чўққининг охири кўринди. Сўнгги 200 метрлик кўтарилишга 2 соатдан кўпроқ сарфлабмиз. Ёзда бу масофани ярим соатда босиб ўтиш мумкин. Чўққидан атрофнинг кўриниши ажойиб: Чотқол тизмасининг пурвиқор тоғлари оппоқ қор билан қопланган, Тошкент осмонида эса смоглар кўриняпти, холос (эрталаб жуда тиниқ кўринаётганди).
Тошкент – Сўқоқ – Бигизшох
2023 йил 4 февраль
