Οικολογικός Άνεμος στην Περιφέρεια N. Αιγαίου

Η στρατηγική μας

Η Περιφέρεια πρέπει να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική και πολιτική καθώς και υποστηρικτικά εργαλεία (κίνητρα, καμπάνιες ευαισθητοποίησης, προγράμματα) που θα στοχεύουν σε:

• Σταδιακή μετατροπή του σημερινού μαζικού τουρισμού σε πιο υπεύθυνου περιβαλλοντικά και κοινωνικά τουρισμού, με την υιοθέτηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών, δεσμεύσεων των τουριστικών πρακτόρων σε ορισμένους κανόνες, κίνητρα για την αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση τουριστικών περιοχών και εγκαταστάσεων, αλλαγών στις προτεραιότητες των λεγόμενων “κλειδιών” που χαρακτηρίζουν μια τουριστική μονάδα.
• Σταδιακά, κυριαρχία στο Ν. Αιγαίο ενός πράσινου/οικολογικού τουριστικού μοντέλου με την ενίσχυση ήπιων μορφών τουρισμού (οικολογικού, πολιτιστικού, αγροτικού, καταδυτικού, ποδηλατικού, πεζοπορικού) σε φυσικές διαδρομές, μονοπάτια και καταφύγια και σύνδεση του τουρισμού με άλλες δραστηριότητες (παραγωγή τοπικών προϊόντων, μεταποίηση, ανάπτυξη πράσινων/οικολογικών προϊότων, βιοκλιματική δόμηση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κ.λ.π.). Αυτές οι μορφές τουρισμού συμβάλλουν στην προστασία και διατήρηση του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου (αντί να τον καταναλώνουν και να τον υποβαθμίζουν) και δημιουργούν νέες ευκαιρίες απασχόλησης σε νέα επαγγέλματα.

Τα προβλήματα

Όπως αναφέραμε στο κομμάτι της Οικονομίας, το κυρίαρχο μοντέλο τουρισμού ως κύρια μάλιστα οικονομική δραστηριότητα των νησιών του Ν. Αιγαίου, είναι προβληματικό και χωρίς μέλλον. Συνδέεται δε με σειρά προβλημάτων, που αναλυτικά είναι:

• Έντονη, συχνά ανεξέλεγκτη αστικοποίηση της παράκτιας ζώνης και άναρχη-διάχυτη δόμηση του εσωτερικού των  νησιών.
• Πώληση και φορολόγηση της γης σε απίστευτα υψηλές τιμές, με συνέπεια οι επόμενες γενιές να έχουν τεράστιες δυσκολίες να διατηρήσουν τη γη για αγροτικές χρήσεις ή απλώς χωρίς δόμηση.
• Ασφυκτικές πιέσεις στην κεντρική εξουσία για προσαρμογή των ειδικών χωροταξικών σχεδίων και του θεσμικού πλαισίου για τον τουρισμό στις ανάγκες (συχνά επιδοτούμενων από αναπτυξιακούς νόμους) επενδυτικών σχεδίων αγνοώντας αυτές των νησιωτών και του νησιωτικού περιβάλλοντος.
• Απουσία ξεκάθαρου καθορισμού χρήσεων γης στα νησιά.
• Κατασκευή (ή απόπειρα κατασκευής) μεγάλων τεχνικών έργων με σημαντικές επιπτώσεις στη φυσιογνωμία αλλά και το περιβάλλον των νησιών, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστικός διάλογος με τις τοπικές κοινωνίες.
• Υψηλό κόστος για επέκταση των υποδομών και υπηρεσιών (π.χ συλλογή απορριμμάτων,δίκτυα νερού και ηλεκτρισμού, οδικό δίκτυο) που κανονικά αφορούν σε οικισμούς πρακτικά σε όλη την έκταση των νησιών. Επιπλέον, ως αποτέλεσμα και της διάχυτης δόμησης-παραθεριστικής κατοικίας, σπάνια οι νησιωτικοί Δήμοι είναι σε θέση να διαχειριστούν σωστά τα λύματα, τα απορρίμματα και το νερό.
• Συρρίκνωση ή υποβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων στα οποία βασίστηκε η επιβίωση του νησιώτικου χώρου ως τις μέρες μας.
• Δημιουργία εξάρτησης των νησιωτών από ένα ευάλωτο πια οικονομικό μοντέλο που μπορεί να καταρρεύσει οποιαδήποτε στιγμή και πρακτικά ανύπαρκτη διαφοροποίηση των πηγών εισοδημάτων τους.
• Ανταγωνισμός με άλλες, αναγκαίες για την οικονομική βιωσιμότητα των νησιών, οικονομικές δραστηριότητες. Η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή έχει περιοριστεί σημαντικά, γεγονός που έχει καταστήσει τα νησιά μη αυτάρκη.  Η αναζήτηση τροφίμων και πρώτων υλών στην ηπειρωτική χώρα, ως άμεση συνέπεια της συρρικνωμένης και ανεπαρκούς τοπικής παραγωγής, έχει τεράστιο οικονομικό κόστος, αφού τα προϊόντα πωλούνται πολλές φορές ακριβότερα, ενώ η δυνατότητα επιλογής του καταναλωτή έχει εκμηδενιστεί. Οι εισαγωγές προϊόντων έχουν αυξηθεί ακόμα και σε μέρη όπου παλιότερα παράγονταν σημαντικά και φημισμένα αγροτικά προϊόντα, ενώ ελάχιστα είναι τα παραδείγματα σύνδεσης του τουρισμού με την τοπική κουζίνα και τα τοπικά προϊόντα.
• Αύξηση της ανεργίας και της μερικής ή εποχικής απασχόλησης για τους θερινούς μόνο μήνες, κατάσταση που ευνοεί την καταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων και τις πελατειακές σχέσεις.
• Στρέβλωση των ωφελειών από τον τουρισμό όπου αυτός στηρίζεται σε μοντέλα αναψυχής τύπου «all inclusive», που καθιστούν την τοπική κοινωνία αμέτοχη στη συναλλαγή με τον τουρίστα.
• Κυριαρχία του μοντέλου «τουρίστας – καταναλωτής» που καταχράται ό,τι διαθέτει ο τόπος χωρίς να μπορεί να τον σεβαστεί, αφού όλοι οι φυσικοί πόροι του νησιού έχουν υποθηκευτεί για την «εξυπηρέτησή» του.

Οι προτάσεις μας

Πιστεύουμε ότι ένα εναλλακτικό μοντέλο τουρισμού που θα είναι όχι μόνο οικονομικά αποδοτικό αλλά και αειφορικό, είναι εφικτό. Οραματιζόμαστε ένα εναλλακτικό μοντέλο τουρισμού που εναρμονίζεται με τη φύση, τον χώρο, τον πολιτισμό και τις άλλες οικονομικές δραστηριότητες που εξασφαλίζουν πολύτιμο εισόδημα στους νησιώτες. Προτείνουμε μια τουριστική πολιτική που θα έχει ως στόχο την αποτελεσματικότερη ανάδειξη και διατήρηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του νησιωτικού χώρου. Αυτά δεν είναι άλλα από τη σπάνια νησιωτική βιοποικιλότητα, το παραδοσιακό νησιωτικό τοπίο και τις μοναδικές πολιτιστικές αξίες των νησιωτικών περιοχών. Χαρακτηριστικά που κάνουν το Ν. Αιγαίο παγκοσμίως διακριτό και αποτελούν κίνητρα επισκεψιμότητας, άρα και αγαθά που χρήζουν προστασίας για να συνεχίζουν να στηρίζουν τη νησιωτική οικονομία. Κάτι τέτοιο απλά δεν είναι εφικτό με το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης. Μια στροφή 180 μοιρών είναι αναγκαία και προϋποθέτει ότι η τουριστική – ξενοδοχειακή ανάπτυξη θα είναι ήπια, εναρμονισμένη και συμβατή με το νησιωτικό περιβάλλον και τις νησιωτικές κοινωνίες καθώς και τις οικολογικές αντοχές των ευαίσθητων, νησιωτικών οικοσυστημάτων.

Το μοντέλο αυτό εστιάζεται γύρω από τους παρακάτω κεντρικούς άξονες:

• Ενίσχυση ήπιων μορφών τουρισμού (οικολογικού, πολιτιστικού, αγροτικού, καταδυτικού) σε φυσικές διαδρομές, μονοπάτια και καταφύγια που αφενός συνδέουν τον τουρισμό με άλλες δραστηριότητες (παραγωγή τοπικών προϊόντων, μεταποίηση κ.λ.π.), και αφετέρου συμβάλλουν στην προστασία και διατήρηση του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου και δημιουργούν νέες ευκαιρίες απασχόλησης σε νέα επαγγέλματα.
• Κατάρτιση ειδικών σχεδίων με σαφείς κανόνες σε ό,τι αφορά τις μορφές τουρισμού για τις περιοχές αυξημένης οικολογικής προστασίας, όπως υγροβιότοπους, θαλάσσια πάρκα, περιοχές NATURA.
• Διαφάνεια και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στη λήψη αποφάσεων που αφορούν μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις. Υποστηρίζουμε προσωρινή διακοπή όλων των έργων για μαρίνες και υπερβολικά μεγάλα λιμάνια, ώστε να συζητηθούν από μηδενική βάση και με ολοκληρωμένο τρόπο (οφέλη – επιπτώσεις) και να ληφθούν αποφάσεις μετά από ουσιαστικό διάλογο και τεκμηριωμένη κριτική.
• Επιβολή αυστηρού θεσμικού πλαισίου για την ανέγερση τουριστικών εγκαταστάσεων, με την απαίτηση εκπόνησης ουσιαστικών μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τήρησης των περιβαλλοντικών όρων. Οι αντίστοιχες μελέτες πρέπει να περιλαμβάνουν και την προοπτική της μη ίδρυσης ή επέκτασης, εφόσον οι επιδράσεις μπορεί να είναι σημαντικές λόγω μεγέθους ή ανταγωνιστικής χρήσης των φυσικών πόρων σε μια περιοχή.
• Στροφή των προγραμμάτων «τουριστικής κατοικίας» στην αναβίωση εγκαταλειμμένων παραδοσιακών οικισμών και κτιρίων, σε συνδυασμό με την υπόλοιπη τοπική οικονομία.
• Παροχή επιχορηγήσεων για: (α) επενδύσεις ΜΟΝΟ σε μη κορεσμένες περιοχές και τομείς, (β) εκσυγχρονισμό εγκαταστάσεων με φιλικές προς το περιβάλλον τεχνικές και μεθόδους, (γ) στήριξη μικρών και μεσαίων τουριστικών επιχειρήσεων που προωθούν ήπιες μορφές τουρισμού.
• Ευαισθητοποίηση με ενημερωτικές καμπάνιες του κοινού, του προσωπικού και των στελεχών του τουριστικού τομέα, των ταξιδιωτικών γραφείων αλλά και των επισκεπτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, εξοικονόμησης νερού κι ενέργειας.